Joop.nl mag Willem Engel een viruswaanzinnige, corona-ontkenner en sekteleider noemen

Opnieuw heeft Willem Engel een kort geding aangespannen en verloren. Ditmaal was hij van mening dat de website Joop.nl veel te ver gaat door hem stelselmatig een viruswaanzinnige, corona-ontkenner en sekteleider te noemen.

Engel is van mening dat deze 'kwalificaties' onrechtmatig zijn wanneer deze omschrijvingen voorkomen in publicaties die als nieuwsberichten worden geplaatst. Als de kwalificaties op Joop.nl worden gebruikt in opiniestukken, columns of cartoons verzet Engel zich hier niet tegen. Hij vordert verwijdering van de kwalificaties 'corona-ontkenner’, ‘viruswaanzinnige’ en ‘sekteleider’ in reeds verschenen nieuwsberichten op Joop.nl en een verbod op het gebruik van deze kwalificaties in de toekomstige nieuwsberichten. Daarnaast vordert hij een rectificatie.

De rechter beoordeelt de zaak
Tussen partijen is niet in geschil dat de website Joop.nl een online opiniewebsite is. Anders dan Engel stelt, rust op de media in het algemeen geen verplichting om nieuws uitsluitend op een objectieve wijze te brengen. Die verplichting heeft een opiniewebsite als Joop.nl dus ook niet. Het feit dat op de website een onderscheid wordt gemaakt tussen de categorieën ‘nieuws’ en ‘opinie’ maakt dat niet anders. BNN/VARA heeft ter zitting aan de hand van enkele voorbeelden aangegeven dat ook de berichten in de categorie ‘nieuws’ op Joop.nl regelmatig zijn doortrokken van opinie en waardeoordelen. Het is dus niet zo dat nieuwsberichten in alle andere gevallen neutraal of objectief worden gebracht en dat alleen berichtgeving over Engel daarop een uitzondering is. Dat Engel het NOS-journaal een goed voorbeeld vindt van objectieve berichtgeving van nieuws, zoals hij ter zitting heeft gemeld, mag zo zijn. Maar Joop.nl kiest een andere insteek dan de NOS en pretendeert geen neutraliteit. Engel wordt om die reden niet gevolgd in zijn standpunt dat Joop.nl een duidelijk onderscheid moet maken tussen de publicaties met betrekking tot ‘nieuws’ en tot ‘opiniestukken’.

Het gaat bij de gewraakte termen ‘corona-ontkenner’, ‘viruswaanzinnige’ en ‘sekteleider’ om waardeoordelen over Engel. Een dergelijk waardeoordeel is alleen dan onrechtmatig als het excessief is en elk feitelijke basis daarvoor ontbreekt.

Engel ontkent niet dat corona bestaat, hij verzet zich naar eigen zeggen alleen tegen het coronabeleid. De aanduiding is dus onjuist, aldus hem, en daarom onrechtmatig. BNNVARA heeft gemotiveerd aangegeven dat de term corona-ontkenner een gebruikelijke aanduiding is die moet worden vergeleken met bijvoorbeeld de term klimaat-ontkenner. In beide gevallen wordt het bestaan van corona of klimaat niet ontkend, maar wordt aangegeven dat de tot deze groep behorende mensen een duidelijk andere kijk hebben op de daarmee samenhangende problematiek dan de heersende opvatting.

Daarmee heeft de aanduiding naar het oordeel van de voorzieningenrechter een voldoende feitelijke basis, en is zij niet excessief.

Het gebruik van de term ‘viruswaanzinnige’ refereert volgens BNNVARA aan de oude naam ‘viruswaanzin’ waaronder Viruswaarheid in het verleden naar buiten trad. Engel heeft terecht opgemerkt dat het niet alleen om een verwijzing lijkt te gaan naar de naam van een groep mensen die zich eerder onder de naam Viruswaanzin manifesteerde en waar hij deel van uitmaakte, maar ook naar de vermeende geestelijke toestand van Engel zelf. Daarmee is de aanduiding nog niet onrechtmatig. De link met de voormalige naam van Viruswaarheid is onmiskenbaar. De woordspeling die BNNVARA dan toepast die iets insinueert over de geestesgesteldheid van Engel is niet op feiten gebaseerd, maar naar het oordeel van de voorzieningenrechter wel in lijn met de stijl die Joop.nl gebruikt en als zodanig niet excessief. Dit geldt temeer in het licht van het hierna te bespreken criterium*, namelijk de houding en toon van Engel zelf in het maatschappelijk debat.

Voor het gebruik van de term ‘sekteleider’ stelt Engel dat deze term onjuist is omdat een sekte een godsdienstige overtuiging/beweging is die afwijkt van een veel grotere godsdienstgemeenschap en dat godsdienst bij hem geen enkele rol speelt omdat hij atheïst is. BNNVARA heeft ter zitting het gebruik van de term ‘sekteleider’ op Joop.nl toegelicht. De term ‘sekteleider’ refereert aan de positie van Engel als onbetwiste leider van een beweging die zijn aanhangers wil bevrijden van de corona-terreur. Dat hij een dergelijke positie inneemt heeft Engel niet betwist. Voorts geldt dat hij in een artikel van Joop.nl van 30 mei 2021 zelf stelt: “Ik wil er voor hen zijn, als voorbeeld, als hoop of baken”. In datzelfde artikel stelt hij, onder een kopje Sekteleider, dat hij het “mooi” vindt dat hij “een held, een icoon” is voor grote groepen mensen die zich afzetten tegen de coronamaatregelen en wordt verder duidelijk dat er mensen zijn die speldjes met zijn beeltenis dragen. (Engel: “Dat is toch mooi?”). Met deze toelichting heeft BNNVARA aannemelijk gemaakt dat de aanduiding ‘sekteleider’ in opiniërende zin niet over de grens gaat.

Beide partijen nemen actief deel aan het publieke debat over corona en de daarmee samenhangende problematiek. De toon die Engel daarbij kiest is confronterend en zal door sommigen als schokkend of beledigend worden ervaren.

Zo staat in een online artikel de uitlating van Engel over minister Grapperhaus: “Hij ziet er niet alleen als een nazi uit, hij gedraagt zich ook zo”.

Ook heeft BNNVARA ter zitting gewezen op onder meer:

• de door Engel gemaakte vergelijking van de mondkapjesplicht in Rotterdam met de draagplicht van een Jodenster
• zijn (volgens Engel grappig bedoelde) tweet van 26 mei 2021 aan de toen in een safe house ondergedoken Marc van Ranst “Ik heb Jurgen Konings net gesproken, je mag weer naar buiten. Op voorwaarden dat je het debat aangaat en stopt met haatzaaien.”
• zijn op 12 juni 2021 tijdens de reanimatie van de Deense voetballer Eriksen op het EK verzonden tweet “Er valt net een Deen dood neer op het EK hopelijk kunnen ze hem nog reanimeren. Het experiment is schandalig mislukt. Soms is gelijk krijgen het ergste dat je kan overkomen. Er moet direct gestopt worden met injecties.”
• zijn op Facebook geplaatste mededeling dat hij natuurlijk niet hoopt dat de Nederlandse regering het lot wacht van de in 1989 geëxecuteerde Roemeense dictator Ceaușescu. 
• zijn begin september 2021 gedane mededeling “Natuurlijk proberen we het juiste te doen en binnen de perken van de democratische rechtsstaat te houden. Alleen, er komt steeds meer een punt waarop we een volksopstand zien, waar iedereen met z’n rieken het Tweede Kamergebouw bestormt en we een herhaling van de gebroeders De Witt krijgen. Dat is onvermijdelijk op dit moment”.

De manier waarop Engel in het debat van zich laat horen brengt mee dat hij zich moet laten welgevallen dat in reactie daarop de standpunten eveneens prikkelend geformuleerd worden. In dat licht bezien zijn de aanduidingen op Joop.nl over Engel zeker niet buitenproportioneel of excessief te noemen.

De rechter veegt de eisen van tafel
De slotsom is dat Joop.nl een opiniërende website is. Zij heeft niet de verplichting om nieuwsberichten neutraal of zonder waardeoordelen te publiceren. Beide partijen nemen actief deel aan een publiek debat dat geregeld in onverbloemde bewoordingen wordt gevoerd. De bestreden aanduidingen worden in de context van het geheel niet als excessief beoordeeld. Daarnaast is het niet zo dat elke feitelijke basis ervoor ontbreekt. Dat betekent dat de belangenafweging in het voordeel van BNN/VARA uitvalt. Het gebruik van de woorden ‘corona-ontkenner’, ‘viruswaanzinnige’ en ‘sekteleider’ is dan ook niet onrechtmatig jegens Engel.

De voorzieningenrechter wijst de vorderingen van Engel af en veroordeelt hem tot betaling van de proceskosten van BNN/VARA (begroot op 1.683 euro).