Criminoloog na cokesmokkel: 'Screen Schipholpersoneel op financiële problemen'

Het is voorbarig om de opgepakte luchthavenmedewerkers van de gisteren bekendgemaakte drugssmokkel via Schiphol als daders weg te zetten. In juridische zin worden ze inderdaad verdacht van betrokkenheid bij de smokkel, maar het is zeker niet ondenkbaar dat ze onder druk zijn gezet om mee te werken. Dat zegt criminoloog Yarin Eski van de Vrije Universiteit van Amsterdam.

Gisteren werd bekend dat de autoriteiten in mei op Schiphol een lading van 321 kilo cocaïne uit Zuid-Amerika afkomstige cocaïne hebben onderschept. Sindsdien zijn er twaalf verdachten aangehouden, van wie er zeven in het bezit van een Schipholpas waren. Dat is een speciale (toegangs)pas voor personeel van de luchthaven. De verdachten waren in het bezit van zo'n pas, omdat de bedrijven waarvoor ze werkten op Schiphol zijn gevestigd, zo liet de Marechaussee weten.

Eski, die onderzoek heeft gedaan naar drugscriminaliteit in onder meer het Noordzeekanaalgebied, verbaast zich niet over de aanhoudingen. Hij benadrukt dat Schiphol 'een belangrijk internationaal transportknooppunt' is. "Dus dan is het niet gek dat daar gebruik van wordt gemaakt door de georganiseerde criminaliteit", zegt hij op NH Radio.

Bronlanden
Als grotere luchthaven is Schiphol volgens Eski een aantrekkelijke drugssmokkelhub, omdat er 'vluchten uit zogenaamde bronlanden' binnenkomen. "Dat komt dan binnen en moet via Schiphol verder verspreid worden, en daarvoor heb je mannetjes en vrouwtjes op Schiphol nodig. Daarvan zijn er dus een paar gearresteerd."

Uit onderzoek van Eski en zijn collega's is gebleken dat de autoriteiten vaak concluderen dat corrupte havenmedewerkers worden gedreven door schulden. "We hebben gekeken hoe die schulden er komen, en waarom ze zich inlaten met de georganiseerde criminaliteit om die schulden weg te werken."

Vaak zijn de schulden ontstaan voordat ze zich inlieten met de georganiseerde criminaliteit, vertelt Eski. "Ze willen zo snel mogelijk van de schulden af en krijgen dan een aanbieding vanuit de georganiseerde criminaliteit: leen even je pasje uit, dan krijg je van ons tienduizend euro."

Foto van kinderen
Wie op zo'n aanbod ingaat, moet er rekening mee houden dat er überhaupt geen betaling volgt. "In sommige gevallen kregen havenmedewerkers een foto van hun kinderen te zien, waar ze naar school gingen. Dan kom je er niet meer van af, dan sta je onder druk. Want je wilt niet dat je kinderen ontvoerd worden, of iets dergelijks. En daarom blijven havenmedewerkers – en in dit geval misschien medewerkers op Schiphol – er in vastzitten."

Volgens Eski wordt in onderzoek en media vaak onvoldoende stilgestaan van de motieven van corrupte (lucht-)havenmedewerkers. Hij vermoedt dat criminelen bij het werven van (lucht-)havenmedewerkers min of meer op dezelfde manier te werk gaan als bij het werven van schutters voor liquidaties.

"Ik denk dat er een bepaalde selectie wordt gemaakt van mensen die zich niet bewust zijn van de mogelijke gevolgen, zoals onder andere strafvervolging. Maar ook represailles: dat als je meewerkt, maar daarna niet meer wilt meewerken, bedreigd wordt."

Personeel screenen
Luchthavens en havenbedrijven zouden volgens Eski en zijn collega-onderzoekers onder hun personeel beter moeten peilen wie er financiële problemen hebben, om zo criminelen een stap voor te zijn. "Natuurlijk wordt er gescreend, maar een socialere benadering zou niet gek zijn. Dat je weet hoe het met ze gaat, en dat je bijvoorbeeld kan helpen met een schuldsaneringstraject."

Hoewel de onderzoeker dat advies al in 2016 verkondigde – 'niet als enige' – wordt er volgens hem nauwelijks gehoor aan gegeven. "Ik zou bijna willen zeggen: luister daar nou eens een keer naar."