Rutte daagt Hongarije uit: "Viktor, waarom blijf je in de EU?"

Met zijn beleid tegen homoseksuelen staat de Hongaarse premier Victor Orbán vrijwel alleen onder de regeringsleiders van de EU. Voor het eerst wordt het lidmaatschap van zijn land in de Unie openlijk in twijfel getrokken.

Het werd emotioneel toen de regeringsleiders donderdagavond tijdens de EU-top in Brussel het onderwerp Hongarije ter sprake brachten. Xavier Bettel uit Luxemburg, zelf homoseksueel, vertelde zijn eigen verhaal. Bijna iedereen had tranen in de ogen, volgens Mark Rutte, na afloop. Hij ging met volle kracht tegen  Viktor Orbán in. Hij liet de wet, die kinderen moet 'beschermen' tegen homoseksualiteit en andere geaardheden, snel in werking treden voordat hij in Brussel aantrad. Rutte richtte zich rechtstreeks tot de Hongaarse regeringsleider: "Viktor, als je dat doet, waarom blijf je dan in de EU?". Dat was een keerpunt en kan ernstige gevolgen hebben voor Orbán.

De Belgische premier Alexander De Croo sprak van een "beslissend moment" na de vergadering, die pas vanmorgen vroeg eindigde: "Zo'n confrontatie hebben we nog nooit gezien." De Europese Raad zei bijna unaniem: "Tot hier en niet verder." Op de vraag of er nog plaats was voor Hongarije in de Europese Unie , antwoordde De Croo: “Ik hoop dat de heer Orbán vandaag met deze vraag naar huis gaat of in ieder geval gaat slapen. Ik denk dat hij niet had verwacht dat de vergadering deze wending zou nemen."

Van een land eisen dat het de Europese Unie verlaat, gold voorheen als een taboe onder staatshoofden en regeringsleiders. De Britten hebben deze stap uit eigen beweging genomen. Maar toen Rutte donderdag in Brussel aankwam, zei hij: "Volgens mij hebben ze niets te zoeken in de Europese Unie." Zelf kan hij Hongarije er niet uitgooien - "dat kan alleen stap voor stap". Hij hoopte dat deze druk zou werken en dat Orbán de omstreden wet in zou trekken, anders "is er in de EU geen plaats meer voor ze".

De Hongaarse regering reageert verontwaardigd. Rutte spreekt met "oude koloniale arrogantie", schreef de Hongaarse minister van Justitie Judit Varga op Twitter. "Zolang ik leef, zal ik uit alle macht ervoor strijden dat het Hongaarse volk nooit voor een Rutte zal hoeven te knielen." Met zijn opmerkingen sloot de Nederlandse regeringsleider "zichzelf uit van de groep beschaafde volkeren". Bovendien heeft Hongarije geen plannen om de Unie te verlaten. "Integendeel: we willen ze juist beschermen tegen hypocrieten."

Orbán, de strijder voor homorechten?
Orbán zelf was niet zo strijdlustig. Op weg naar de bijeenkomst had hij al beweerd dat hij als een 'vrijheidsstrijder' voor homorechten heeft gevochten tegen de communisten: “Homoseksualiteit was een strafbaar feit, en ik vocht voor hun vrijheid en rechten. Dus ik kom voor de rechten op van homoseksuele mensen.” In de zaal op de EU-top verdedigde hij zich tegen de kritiek, maar liet het een beetje over zich heen komen. Zijn rechtvaardiging dat het ging om het beschermen van kinderen en de seksuele opvoeding over willen laten aan de ouders leidde alleen maar tot meer kritiek.

Op dat moment mengde Xavier Bettel zich in het debat. De Luxemburgse premier zegt dat hij Orbán al acht jaar kent, maar dat hij het verhaal van Orbán niet herkent en dat de omstreden wet hem persoonlijk raakt. Bettel is sinds 2015 getrouwd met een Belgische architect. Bettel zei hij volgende: “Ik ben geen homo geworden. Ik ben het, het is geen beslissing. Kijk hoeveel jonge LHBTI's (afkorting van niet-hetero) zelfmoord plegen. Dat is een slechte zaak. Dat stigmatiseert. Nu hangen er al posters tegen homo's in Frankrijk. Op deze manier maak je van een groep mensen een 'minderheid'. Dat is verschrikkelijk in een Europees land. Mijn moeder haat het dat ik homoseksueel ben, daar moet ik mee leven. En nu leg je dit vast in een wet."

Drie regeringsleiders sluiten zich aan bij Orbán
Alle 27 staatshoofden en regeringsleiders spraken kort. Angela Merkel wees erop dat kinderen ook rechten hebben en dat homoseksualiteit niet gelijkgesteld mag worden met pedofilie. António Costa uit Portugal verwierp de bewering van Orbán dat de EU haar lidstaten vreemde manieren van leven wilde opleggen. “De EU is geen imperium zoals de Sovjet-Unie”, zegt Costa. “Je hebt de vrijwillige beslissing genomen om lid te worden van de club, daar waren we blij mee. Maar als je meedoet, moet je je aan de regels en waarden houden." De Zweedse premier Stefan Löfven zei: "Zweedse belastingbetalers hebben er geen belang bij dat degenen die onze waarden niet respecteren, met geld worden ondersteund."

Slechts drie EU-leiders vielen Orbán bij: uit Polen, Slovenië en Bulgarije. 

Een nieuw instrument kan worden gebruikt
Deze situatie is explosief voor Hongarije. Want hiermee heeft zich een meerderheid gevormd die ook geld uit het land kan snijden. Dat kan als de Europese Commissie het nieuwe instrument voor de eerste keer gebruikt om de begroting te beschermen. Ursula von der Leyen heeft al aangegeven dat dit in het najaar het geval zal zijn. De Commissie zal dan procedures starten tegen verschillende landen, waaronder Hongarije. Het gaat natuurlijk niet om de laatste wet, die niets met de EU-begroting te maken heeft. Maar Orbán heeft meer kritiek ontvangen vanuit de EU: familieleden en vrienden hebben geprofiteerd van EU-gelden, de regering sluist geld naar ondoorzichtige universitaire stichtingen, sluit onafhankelijke media en brengt de rechterlijke macht onder haar controle.