Zwemmen in natuurwater:pas op voor blauwalg en botulisme

Rijkswaterstaat, de waterschappen en provincies waarschuwen zwemmers dat ze alleen in goedgekeurd natuurwater moeten gaan zwemmen. Meer hierover bij DvhN.

Op een aantal plekken is de giftige blauwalg al opgedoken en ook botulisme ontwikkelt zich snel bij hoge temperaturen. Op zwemwater.nl zijn honderden zwemlocaties in het hele land te vinden, die regelmatig door de waterbeheerders worden gecontroleerd. Tijdens het zwemseizoen, dat loopt van 1 mei tot 1 oktober, wordt de waterkwaliteit minstens eens per twee weken gecontroleerd. Ook wordt de omgeving van het zwemwater schoongehouden. Als er iets niet in orde is, volgt een waarschuwing, negatief zwemadvies of zwemverbod.

Wat zijn blauwalgen?
Blauwalgen zijn geen algen, maar bacteriën met een blauwgroene kleur. Ze komen voor in alle seizoenen en in alle wateren. Meestal merken we daar niet veel van; de dichtheden zijn zo klein dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Maar zitten er veel blauwalgen in het water, dan ontstaat er een 'bloei'. Bij veel bloei, ontstaan er drijflagen: een blauwgroene verfachtige drabbige substantie, die enorm kan stinken.

Blauwalgen zijn er in verschillende soorten, maar ze hebben gemeenschappelijk dat ze groeien en bloeien wanneer het water warmer wordt. Ze leven van fosfaten en stikstof, die ze uit het water kunnen halen. Daarnaast hebben ze licht en lucht nodig. Omdat in onze wateren meer dan voldoende fosfaten en stikstof aanwezig zijn kunnen ze hier vaak onbeperkt groeien. In het vroege voorjaar begint dat al. In de zomermaanden gaan ze echt pieken.

Blauwalgen kunnen giftig zijn voor mens en dier. Zeker in drijflagen kunnen gifstoffen voorkomen. Maar of er in drijflagen altijd giftige stoffen voorkomen, is moeilijk te zeggen. Dezelfde soort blauwalg kan soms wel en soms geen gifstoffen aanmaken. En sommige soorten produceren weer sterkere gifstoffen dan andere. Als het water een vreemde kleur heeft of als er een stinkende laag met algenbrij op het water ligt, ga dan niet zwemmen en geef dit door aan de waterbeheerder. 

Wat is botulisme?
Botulisme is een vorm van voedselvergiftiging, veroorzaakt door een bacterie die veel voorkomt in water met een laag zuurstofgehalte. Voor deze bacterie zijn temperaturen boven 20°C en een eiwitrijk milieu (bijvoorbeeld een dode vogel) ideale omstandigheden. De bacterie vermeerdert zich dan zeer snel en scheidt daarbij een giftige stof (botuline) af. Vooral watervogels en vissen worden hierdoor getroffen. Ze vertonen verlammingsverschijnselen en stikken uiteindelijk. Omdat botulisme zeer besmettelijk is voor dieren, is het van belang dat zieke en dode dieren zo snel mogelijk worden verwijderd.

Voor mensen vormt botulisme in zwemwater ook een gevaar. Niet zozeer vanwege de botuline, maar vanwege de kans op besmetting door allerlei andere ziekteverwekkers die in de rottende kadavers voorkomen. Ga daarom niet het water in op plaatsen waar dode dieren drijven en laat er ook geen kinderen spelen. Raak de zieke of dode dieren niet aan. Meld aan GGD, gemeente, beheerder of provincie dat u een dood dier heeft gezien.