Amsterdam: hoe komen ongedocumenteerden aan een vaccinatie?

Ongedocumenteerden, daklozen en arbeidsmigranten komen in aanmerking voor een coronavaccin. Maar hoe deze groepen een inenting moeten krijgen is voor een deel nog onduidelijk. Dinsdag maakte wethouder Kukenheim bekend dat de GGD in de laatste week van mei dak-en thuislozen gaat vaccineren. Maar hoe vaccineer je de mensen die onder de radar willen blijven? Zo meldt AT5.

Chris Stabrigida werkt voor Filipino LGBT, die opkomt voor de Filipijnse LHBTI-gemeenschap. “Maar tijdens de pandemie werd ons werk heel anders, we zijn eten uit gaan delen aan de Filipijnse mensen die door de lockdown hun baan zijn kwijt geraakt.”

Ze werken als schoonmakers, nannies of in de horeca vertelt hij. “Sommige van hen zijn echt al oud, het is voor ons allemaal belangrijk als ook zij ingeënt worden.” Via Dokters van de Wereld hoort hij soms dat er vaccins over zijn bij een huisarts. Hij informeert zijn Filipijnse gemeenschap via whatsappgroepen, maar Stabrigida zoekt vaker nog persoonlijk contact. “Ik wil echt hun privacy beschermen. Veel mensen zijn intens bang over hun status.”

In Amsterdam verblijven naar schatting duizenden ongedocumenteerden. Ze hebben geen burgerservicenummer, waardoor ze lastig aan zorg kunnen komen. Voor de risicogroepen onder hen is het onduidelijk of ze een afspraak kunnen maken en waar ze dan heen moeten voor de vaccinatie. Deze onduidelijkheid zorgt voor veel onrust en landelijk beleid voor deze mensen is er nog niet.

Veel van de mensen die Stabrigida spreekt zijn bang, en hebben heel veel vragen. “Mensen vragen zich af wanneer ze aan de beurt zijn, en of het vaccin wel veilig is.” Maar volgens hem is dat niet de grootste angst. “Het grootste dilemma voor hen is dat ze bang zijn om uitgezet te worden. Is het krijgen van een vaccin dat je waard?“

Stabrigida zegt dat je niet moet onderschatten hoe bang deze mensen soms zijn. "Het duurt vaak heel lang voor ze ons benaderen voor hulp. Ze hebben honger, en wij hebben eten. En zelfs dan durven ze niet altijd."

Wachten op landelijke regels
De aanpak verschilt per regio en is nog in ontwikkeling, vertelt een woordvoerder van de GGD Amsterdam. Het ministerie van Volksgezondheid overlegt hier over met de GGD en het RIVM. “Zodra dit landelijke kader bekend is, zal de GGD Amsterdam Amstelland contact leggen met lokale netwerken om de vaccinaties voor deze groepen te regelen.” De woordvoerder benadrukt dat ze vinden dat deze groep ook goed beschermd moet worden.

GGD Amsterdam denkt deze groepen te gaan bereiken via kerken, moskeeën en kleine hulporganisaties. "Ze zijn van de radar, maar we moeten ze zien te vinden." Toch wacht de GGD echt op het landelijke kader. "Het is niet dat wij in de tussentijd op onze handen zitten, maar toch."

Kleine huizen en te volle busjes
Maar met deze plannen zijn de lokale GGD’s wel wat laat, vinden sommige hulporganisaties. Dak-en thuislozen zijn vaak nog wel te benaderen, omdat ze gebruik maken van opvang en in beeld zijn bij instanties. Maar arbeidsmigranten en ongedocumenteerden zijn een stuk lastiger te bereiken en lopen vaak door hun werk wel veel risico. Ze werken namelijk vaak op plekken waar ze niet thuis kunnen werken en lastig afstand kunnen houden van hun collega’s.

Bovendien wonen deze mensen vaak dicht op elkaar in een opvanglocatie, tijdelijke woonruimte of hostel. Ze krijgen niet altijd doorbetaald bij ziekte en reizen in te volle busjes naar hun werk.

Het ministerie van VWS schat dat ze maar van een kwart van de arbeidsmigranten adresgegevens hebben. De rest zal dus geen brief krijgen, en is bij de GGD niet in beeld. De ongedocumenteerden zijn helemaal lastig te vinden, ze verblijven namelijk illegaal in de stad.

93 én illegaal in Nederland
Toos Beentjes, van stichting Casa Migrante, herkent dat. Casa Migrante is een inloophuis waar Spaanstaligen Nederlandse of Engelse les kunnen krijgen, juridische informatie kunnen inwinnen of even koffie komen drinken om te praten in hun moedertaal.

Veel van de mensen die langskomen zijn afkomstig uit Latijns Amerika, met economische of politieke motieven. Sommigen woonden tijdelijk in Spanje, maar kwamen zonder Spaans paspoort in Amsterdam terecht.

Ook Beentjes merkt de onrust, de onduidelijkheid en de grote hoeveelheid vragen. Laatst kreeg ze nog een telefoontje van iemand met een moeder van 93. "Die moeder kan vanwege corona niet terug naar haar eigen land. Ze is illegaal hier maar durft zich niet te verplaatsen. Wat doe je dan? Die wil je toch ingeënt hebben."

Ze werken wel hier, maar ze worden niet meegeteld, verzucht Beentjes. "Nederland heeft ze ook nodig, ze doen werk waar hier vraag naar is. In de kassen, de schoonmaak en de akkerbouw. We moeten dit echt oplossen, het gaat om gezondheid van iedereen."

Zelf een afspraak maken
Dokters van de Wereld, die opkomt voor medische zorg voor deze kwetsbare groepen, zit met de GGD Amsterdam om tafel om te kijken hoe ze dit het beste kunnen gaan doen. Die plannen hadden er eigenlijk vorige week al moeten liggen, half mei starten met inenten was het idee. "Dat zal nu wel juni worden", vertelt Anette Hoogerbrugge van Dokters van de Wereld. Inmiddels zijn de arbeidsmigranten en ongedocumenteerden boven de 60 of met onderliggend lijden nu ook de beurt. "Dat is gelijk getrokken met de rest van Nederland. Ze kunnen nu zelf een afspraak maken, maar de vraag is of ze dat weten."

"Wij hebben wel een hele grote groep in zicht. Maar je weet niet wat je niet weet. Dokters van de Wereld heeft ook haar eigen database, met telefoonnummers en mailadressen." Ook heeft de stad volgens haar een groot netwerk aan organisaties voor arbeidsmigranten en ongedocumenteerden. "En die gaan met folders in allerlei talen aan de slag, ze lichten hun mensen in."

Arbeidsmigranten hebben vaak ook een sterk netwerk onderling, zegt Hoogerbrugge. Haar sleutelfiguren hebben vervolgens contact met mensen in whatsappgroepen, of het gaat via de kerk of voedselbank. "Laatst belde een aantal huisartsenpraktijken uit Zuidoost ons dat ze vaccins over hadden. Dat wordt dan gedeeld in in die appgroepen."

Eén prik, niets registreren
Wethouder Kukenheim heeft besloten dat de mensen in de noodopvang en de dak- en thuislozen met het Janssen-vaccin worden gevaccineerd. Met dat vaccin volstaat één prik. GGD Amsterdam hoopt deze week nog een plan te kunnen presenteren voor de aanpak van ongedocumenteerden en arbeidsmigranten. Het gebruiken van het Janssen-vaccin zou ook voor deze groepen logisch zijn.

Hulpverlener Stabrigida denkt dat dit een goed idee is. “Mensen zijn bang om hun naam op te geven, dat de data opgeslagen worden en dat ze gevonden worden. Als je maar één prik nodig hebt, hoef je niet terug, dat stelt gerust en zal ze overhalen zich te laten inenten.”