GroenLinks en ChristenUnie willen autoloze zondag terug
GroenLinks en ChristenUnie willen een autoloze zondag invoeren. In Trouw pleiten Kamerleden Carla Dik-Faber (ChristenUnie) en Suzanne Kröger (GroenLinks) voor zo’n dag. Kröger: "Onze steden zijn heel vol. Auto’s nemen enorm veel plek in op de weg en op parkeerplaatsen. Dat wringt en knelt. Daar komt bij dat autoverkeer de luchtkwaliteit vermindert en bijdraagt aan het klimaatprobleem.”
Komende dinsdag, tijdens de vergadering over de begroting van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, zullen ze hun plannen voorleggen. Het is de bedoeling dat de eerste autoloze zondag in september 2020 plaats gaat vinden, in aansluiting op de autovrije zondag die in België, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk reeds een succes is.
1939
De eerste autoloze zondagen in Nederland vonden plaats van zondag 1 oktober tot en met zondag 12 november 1939. Het verbod op autorijden op zon- en feestdagen had te maken met de mobilisatie en het benzinetekort in Duitsland en Frankrijk. De naam 'autoloze zondag' werd op 30 september al gebruikt in de Leeuwarder Courant. Door voldoende aanvoer van benzine en de mogelijkheid om zo nodig op korte termijn een distributieregeling in te voeren, werd met ingang van 19 november 1939 het zondagrijverbod opgeheven.
Ook in 1946 werd er een rijverbod op zondag ingesteld, omdat benzine slecht schaars voorradig was. Alleen mensen die voor zakelijke doeleinden op pad moesten en daarvoor expliciet toestemming hadden mochten rijden.
De derde reeks van autoloze zondagen in Nederland en België waren van kracht na de Suezcrisis in 1956. In Nederland liep het zondagsrijverbod van 25 november 1956 tot en met 20 januari 1957. Deze maatregel viel in een periode van buitengewone internationale spanning: niet alleen was door de Suezcrisis de olie-aanvoer vanuit het Midden-Oosten verstoord, maar datzelfde jaar vond ook de Hongaarse Opstand plaats, wat de angst voor vijandelijkheden tussen de NAVO en de Sovjet-Unie vergrootte.
1973
De meest bekende serie van autoloze zondagen is wellicht de reeks uit 1973, onder het bewind van Joop den Uyl. De olieproducerende landen wachtten op een gelegenheid om olieschaarste te vertalen in verhoogde prijzen: die gelegenheid kwam in oktober 1973, toen de Jom Kipoeroorlog uitbrak waarbij Israël werd aangevallen door Egypte, Syrië, Algerije, Irak, Koeweit, Libië, Marokko, Saoedi-Arabië, Soedan en Tunesië
In die oorlog koos Nederland de zijde van Israël. Uit protest tegen deze pro-Israëlische houding van Nederland draaiden enkele Arabische staten de oliekraan dicht, waarop de regering het olieverbruik probeerde te beperken door autoloze zondagen in te stellen. Op last van de regering stonden een aantal zondagen alle auto’s stil. Slechts met een speciale ontheffing (voor bijvoorbeeld politieauto's en ambulances) mocht men rijden. Het leverde spectaculaire beelden op van lege autosnelwegen, maar wakkerde ook de creativiteit aan: paardenkoetsen werden opnieuw opgetuigd, fietsers en rolschaatsen namen bezit van de boulevards.
Dat er ook massaal gefietst zou zijn op de autosnelwegen is een fabeltje. Dit was ook op de autoloze zondag verboden, en de weinige fietsers die zich wel op de snelweg waagden, werden door de politie weggestuurd. De autoloze zondagen hadden echter niet het gewenste effect: om het rijverbod op autoloze zondagen te omzeilen, ging men al op zaterdag rijden en keerde zondagavond laat terug, zodat het benzineverbruik helemaal niet afnam. Minister Westerterp liet dertig jaar later weten dat op het moment van ingaan de praktische noodzakelijkheid ontbrak omdat de olievoorraden ruim voldoende bleken. Zo diende het doorgaan vooral om de olieproducerende landen tot niet meer maatregelen te inspireren. En het paste volgens Westerterp mooi in de calvinistische zuinigheidsidealen van Den Uyl.
Vrijwillig
Kröger en Dik-Faber zeggen tegenover Trouw niks vanuit Den Haag op te willen leggen, maar te hopen op de welwillendheid van de automobilisten. Gemeentes zouden dan ook vrij zijn om mee te doen. Mocht dat het geval zijn mogen ze ook zelf besluiten welke gedeeltes van de stad ze dan autovrij zouden verklaren. Dik-Faber: “Onze samenleving draait, om in autotermen te blijven, in de allerhoogste versnelling. Het is goed om een rustmoment te nemen. Dat is een bijbels uitgangspunt. Soms moet je even gas terugnemen.”
Autoloze zondag in 1973 (Foto: Rob Mieremet / Anefo - Nationaal Archief)
