'Politie verhoort niet goed'

Volgens politieman en promovendus Koen Geijsen stellen politiemensen te vaak suggestieve of gesloten vragen tijdens verhoren. Daarmee zou de kans op valse bekentenissen toenemen, zo stelt Geijsen in zijn proefschrift waarop hij volgende maand hoopt te promoveren. De Nederlandse politie zou volgens hem de bij hun Britse collega's als investigative interviewing bekendstaande techniek moeten overnemen, aldus de NOS. Verhoren zouden bovendien altijd moeten worden opgenomen.

Geijsens proefschrift heet Persons at risk during interrogations in police custody, en richt zich met name op zogeheten kwetsbare verdachten, zoals mensen met psychische problemen of een cognitieve achterstand. Volgens de politie-onderzoeker hebben agenten lang niet altijd in de gaten wanneer ze met dergelijke verdachten te maken hebben.

"Dat is op zich niet vreemd, omdat een psychiater of psycholoog vaak meerdere gesprekken en assessments nodig heeft om tot die conclusie te komen", zegt Geijsens. "Maar het gaat juist om de rechtsbescherming van deze kwetsbare verdachten."

De onderzoeker stelde na een analyse van 25 verhoren met dergelijke verdachten vast dat er 21 niet naar behoren waren uitgevoerd. De verhoren zouden door middel van suggestieve vragen zijn gestuurd, en bovendien werden er vaak meerdere vragen tegelijk gesteld. "De rechercheur is op zoek naar bevestiging, niet naar waarheidsvinding", luidt de hoofdklacht van de promovendus.

Bij investigative interviewing wordt meer gebruikgemaakt van open vraagstellingen, zoals "Leg uit wat er die avond gebeurde." Dat levert volgens Geijsen de meeste informatie op. In de onderzochte verhoren was slechts een op de twintig vragen open. Als er gesloten vragen worden gesteld kan dat beter iets zijn als "Wat voor een auto reed hij in?" dan "Was het een sedan of een stationwagen?" Met het laatste soort vraag, net als bij ja/nee vragen, zou de verdachte zich vaak gedwongen voelen om een keuze te maken. Dat zou onbetrouwbare informatie of in het ergste geval valse bekentenissen opleveren.

Stress
Volgens Geijsens worden verdachten bovendien vaak onder druk gezet, maar dat zou niet werken. "Uit heel veel onderzoek blijkt dat wanneer je stress veroorzaakt, het voor mensen een probleem wordt om informatie uit het geheugen op te diepen."

Geijsens wijst erop dat in driekwart van de door hem onderzochte gevallen de verhoorders alleen een basiscursus of zelfs helemaal geen verhoorcursus hadden gevolgd. Ook stelt hij dat omstandigheden op het bureau zoals slaapgebrek doordat er in een arrestantencel moet worden geslapen, verdachten kwetsbaar en beïnvloedbaar kunnen maken. Hij pleit daarom niet alleen voor een betere opleiding voor politiemensen en het opnemen van verhoren, maar ook voor een 'mensvriendelijkere' inrichting van de cellen.

Er zijn verschillende voorbeelden van valse bekentenissen in Nederland. Een berucht geval is verzorgster Ina Post die werd veroordeeld wegens het wurgen van een bejaarde vrouw, maar pas na het uitzitten van haar straf werd vrijgesproken. Ze had onder druk bekend, maar haar bekentenis bleek niet te stroken met de feiten uit de sectie op het lichaam.

Ook bij de zogeheten Schiedammer parkmoord ging het mis. Kees B. zat al een aantal jaar vast wegens moord op een 10-jarig meisje, toen een ander een bekentenis aflegde. Hier zou sprake zijn geweest van tunnelvisie bij de verhorende rechercheurs.