'Gerard Reve was een fascist'

Mick (Philosocles)

Een omstreden kranteninterview uit 1983 met schrijver Gerard Reve door beroepsfantast Boudewijn Büch, blijkt niet door laatstgenoemde te zijn verzonnen. Dat blijkt uit opnames van het gesprek die Büch bij de Universiteit van Amsterdam achterliet.

Middenin de tijd van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime sprak de in 2006 overleden Reve zich uit tegen de bevrijdingsbeweging van de gevangen Nelson Mandela. "Als je die zwarten en kleurlingen laat meestemmen, heb je direct de laatste verkiezingen", aldus de schrijver.

"De legende is dat er blanke overheersers naar Zuid-Afrika kwamen om de bruine en de zwarte mensen te onderdrukken. Dat is helemaal niet waar. De blanken vonden een totaal leeg land!", zei Reve in het interview. Hij voegde eraan toe dat hij "niet tegen negers" en niet racistisch is. Maar ook dat de socialisten mensen importeren "voor wie geen ruimte en geen geld is".

"Het grote gevaar in de wereld is inmiddels niet een fascistisch bewind. Het wezenlijke gevaar is het socialisme, het communisme", stelde hij vervolgens. Zijn collega-auteurs Harry Mulisch en Jan Wolkers mochten van hem een communistisch concentratiekamp in. "Naastenliefde? Daar heb ik geen last van", aldus de homoseksuele katholiek.

Over toenmalig koningin Beatrix zei hij: "Die nieuwe is een stomme, eigenwijze trut van Troje. Als het volk mij roept - ik ambieer niets - zou ik koning willen worden."

Ook de Amsterdamse burgemeester Wim Polak moest het ontgelden. Die zou bewust geweld tegen joden door de vingers zien. "Polak denkt: als de staat Israël vernietigd wordt, en alle joden ter wereld zijn vernietigd, dat hij dan geen jood meer is."

Politiek incorrect
Drie decennia later lijkt het erop dat de gelauwerde schrijver welbewust politiek incorrect avant la lettre provoceerde. Dat idee wordt versterkt doordat Reve voorafgaand aan het interview met groot succes soortgelijke uitspraken op een dichtersfestival deed.

Maar vanwege de veroorzaakte ophef werd een tweede interview op de radio geschrapt. Reve was woedend op het Parool en op Büch, omdat van hem een karikatuur zou zijn gemaakt en zijn uitspraken uit hun verband zouden zijn gerukt. De Amsterdamse krant verontschuldigde zich tegenover het publiek met onder meer de woorden: "Niemand hoeft zich na lezing van dat gesprek nog illusies te maken: Reve is een fascist."

Büch, die zelf in 2002 overleed, liet de geluidsopnames in 1985 verzegeld achter bij de afdeling Bijzondere Collecties van de UvA. Die mochten eigenlijk niet zonder zijn toestemming worden geopend, maar er werd besloten dit toch te doen.

Biografie
Aanleiding was de onlangs verschenen Büch-biografie Boud van Eva Rovers. Zij wilde weten of de controversiële uitspraken daadwerkelijk door Reve waren gedaan. "Onderzoek is ons bestaansrecht", zo verdedigde de universiteit de beslissing om de verzegeling te verbreken.

Tijdens het vier uur durende gesprek zijn ook literaire ideeën van de auteur van De Avonden te horen, die door de controverse de radio niet haalden. Rovers bepleit het alsnog uit te zenden. "Ik heb meer dan vier uur gefascineerd naar deze mannen geluisterd."

Voor onderzoeksdoeleinden zijn de opnames op afspraak bij de UvA te beluisteren. Het maken van eigen opnames is verboden.