Brexit en Bremain in kabinet Theresa May

David Cameron is geen premier meer van Groot-Brittannië. Woensdag rond zes uur plaatselijke tijd bood hij zijn ontslag aan koningin Elizabeth aan. Kort daarop had Theresa May een audiëntie bij de majesteit, en daarna was zij de nieuwe premier. Ze verspilde volgens de BBC geen moment en ging meteen aan het werk om haar kabinet samen te stellen. Daar zijn zowel voor- als tegenstanders van een vertrek uit de EU in terechtgekomen.

De voormalige premier had 's middags zijn laatste vragenuur in het Lagerhuis. Dat was een typisch Britse en uitermate vriendelijke en beleefde aangelegenheid. Cameron grapte wel over de onder vuur liggende Labourleider Jeremy Corbyn die maar niet op wil stappen, en vergeleek hem met een zekere ridder uit een sketch van Monty Python.

Cameron vertrok vervolgens na een laatste toespraak en fotomoment met zijn vrouw en drie kinderen uit Downing Street 10, en zette meteen koers naar Buckingham Palace. Daar bood hij zijn ontslag aan terwijl May een paar straten verderop al in de aanslag stond. Zij kon even later gelijk doorschuiven. Na haar vertrek uit het paleis hield ze voor haar nieuwe ambtswoning een eerste korte toespraak als premier.

May benadrukte Camerons visie op sociale gerechtigheid met onder meer het homohuwelijk. Die lijn wil ze doorzetten. Ook zei de nieuwe premier dat het Verenigd Koninkrijk verenigd moet blijven, verwijzend naar het Schotse streven om eventueel onafhankelijk in de EU te blijven. Ze nam het vervolgens op voor de onderklasse die in grote mate voor de Brexit hebben gestemd. Maar ze gaf ook af op de xenofobe sentimenten die het refendum lijkt te hebben losgemaakt en benadrukte dat Groot-Brittannië een land is voor iedereen ongeacht afkomst.

Volgens analisten zal May de Brexit zeker doorzetten maar wordt dit mogelijk een 'Brexit lite' - en niemand die weet wat dat nou eigenlijk precies betekent. Veel zal afhangen van Mays uiteindelijke kabinet. Ze heeft gezegd dat ze een speciaal 'Brexit-ministerie' zal opzetten. Artikel 50, waarmee de uittreding uit de EU formeel in gang wordt gezet, zal waarschijnlijk pas volgend jaar in werking worden gesteld.

Update 20.33 uur
May is 's avonds gelijk haar kabinet samen gaan stellen. Het eerste slachtoffer: George Osborne, de minister van Financiën - de rechterhand van de premier die op nummer 11 woont - heeft het kabinet verlaten. Hij wordt vervangen door een andere 'Remainer', Philip Hammond.

Interessant is dat ook Boris Johnson, de eerder gedoodvefde premierskandidaat en prominent Leave-campagnevoerder - de ambtswoning van de premier binnen is gegaan. De hamvraag is nu of Johnson de 'Brexit-minister' wordt. Bij zijn aantreden in de Leave-campagne gaf hij aan dat hij het referendum eigenlijk wilde gebruiken voor betere voorwaarden om vervolgens in de EU te blijven. Dit bleek uiteindelijk onhoudbaar.

Update  21.08 uur
Boris Johnson wordt geen 'Mr Brexit' maar hij krijgt wel een ongetwijfeld grote rol in de onderhandelingen om het Verenigd Koninkrijk de EU uit te loodsen. Theresa May heeft hem benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken. Een andere Brexiteer en voormalig premierskandidaat, Liam Fox, wordt minister van Buitenlandse Handel.

Update 21.45 uur
De conservatieve eurosceptische veteraan David Davis gaat het speciale ministerie leiden om Groot-Brittannië zonder kleerscheuren uit de EU te leiden. Maar gezien de eerdere benoemingen van Boris Johnson en Liam Fox gaat Davis de onderhandelingen met Brussel vermoedelijk niet in z'n eentje doen. Hij is namelijk ook verantwoordelijk voor het uiteenrafelen van vele duizenden pagina's wetteksten waarin EU-wetten, -regels en -richtlijnen zijn verwerkt.

Davis is een opvallende keuze. Hij mag dan eurosceptisch zijn, maar was ook de zogenaamde Whip na het opstellen van het controversiële Verdrag van Maastricht uit 1992, waarmee de oprichting van de EU werd geregeld. De Whip is de 'man met de zweep' die parlementsleden moet bewegen om voor regeringsbeleid te stemmen. Davis haalde in 1992 dus Lagerhuisleden over om voor exact datgene te stemmen wat vervolgens vrij snel tot stevig rumoer in de Conservatieve Partij leidde, en uiteindelijk tot de oprichting van de UK Independence Party van Nigel Farage - de directe aanleiding voor het referendum van 23 juni.

Update 23.50 uur
Nigel Farage is tevreden. De UKIP-leider die zoals praktisch alle Brexit-figuren de handdoek in de ring gooide, zegt dat de benoeming van Johnson en Fox "geïnspireerde' keuzes" zijn. Zijn Conservatieve naamgenoot Nigel Evans stelt dat Johnson "overal waar hij gaat, deuren opent". Johnson zal "Groot-Brittannië aan de wereld verkopen zoals hij dat eerder met Londen deed".

De verdere keuzes van May zijn als volgt. Haar eigen plaats wordt ingenomen door Amber Rudd. Zij wordt dus minister van Binnenlandse Zaken. Rudd was eerder minister van Energiezaken en stond achter de campagne om het land in de EU te houden. Ze is fan van de vroegere premier Margaret Thatcher, omdat die de eerste zou zijn geweest die klimaatverandering op de agenda van de Verenigde Naties zette.

Defensieminister Michael Fallon mag blijven. Ook hij steunde tijdens de referendum-campagne het Remain-kamp, met name omdat dit volgens hem in het landsbelang is voor wat betreft nationale veiligheid. "Zelfs eurosceptici zouden daarom Remain moeten stemmen", zei hij in maart. Fallon vertegenwoordigt dus het geopolitieke argument voor Europese samenwerking in Mays kabinet, wat volgens hem verder gaat dan enkel en alleen de Navo.

De 'grote vier' in het nieuwe kabinet zijn de posities van Financiën, Binnenlandse Zaken, Buitenlandse Zaken en 'Brexit'. De eerste twee worden bezet door de EU-'Remainers' Philip Hammond en Amber Rudd. De andere zijn voor de 'Leavers' Boris Johnson en David Davis. Maar zoals al aangegeven zijn zij niet de hardst denkbare Leave-adepten. Johnson wilde het referendum immers gebruiken om betere voorwaarden te krijgen om toch in de EU te blijven, en overigens ook om premier te worden maar dat is dus glorieus mislukt. En Davis heeft ooit in parlement moeten vechten voor het Verdrag van Maastricht, wat ons de EU heeft opgeleverd. Hoe die Brexit er dus precies uit gaat zien zal dus, zoals eigenlijk alles in het leven, maar moeten worden afgewacht.

Update donderdag 02.00 uur
Het blijkt dat het lot van minister van Justitie Michael Gove ook moet ook worden afgewacht. Deze prominente mede-Leaver van Boris Johnson stak laatstgenoemde het Shakesperiaanse mes in de rug door te verklaren dat de voormalige burgemeester van Londen ongeschikt zou zijn als premier en stelde zichzelf vervolgens kandidaat. Naar verluidt verafschuwt May dit soort gedrag in de politiek. Mogelijk straft ze hem echter niet met ontslag, maar juist door hem aan te laten blijven om de rotzooi in het Britse gevangeniswezen op te ruimen.

De laatste grote onbekende is Andrea Leadsom, tevens voormalig premierskandidaat en de lieveling van traditioneel-rechts. Zij stapte na een rel om haar uitspraken over Mays kinderloosheid opzij omwille van snelle nationale eenheid. Vermoedelijk wordt deze voormalige Energie-staatssecretaris beloond met de vrijgekomen ministerspost op hetzelfde departement. Leadsom ontpopte zich aan de vooravond van het referendum tot grote ster van de Leave-campagne.