Donald Trump en Hillary Clinton zijn de favorieten voor de Iowa caucus

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn het grootste circus ter wereld. Al maanden krijgen de media er geen genoeg van en berichten ze met plezier over alles; van het haar van Donald Trump tot de e-mails van Hillary Clinton. Maandag komt in Iowa voor het eerst de kiezer aan het woord. Een blik op de stand van zaken.

Sinds 1972 heeft Iowa de eer om als eerste staat in het land de presidentskandidaten te kiezen. Een week later is het de beurt aan New Hampshire. Deze rivaliteit verleidde de gouverneur van New Hampshire ooit tot de uitspraak “The people of Iowa pick corn, the people of New Hampshire pick presidents”. In New Hampshire vindt namelijk elke vier jaar de eerste voorverkiezing plaats. In Iowa gaan kiezers niet naar de stembus, ze gaan naar de caucus.  

RealClearPolitics pollgemiddelde Iowa Democratic Presidential Caucus 31/1:
Hillary Clinton 47,3% - Bernie Sanders 44,0% - Martin O'Malley 4,4%

In 2008 was Iowa de plek waar Barack Obama voor het eerst de wereld liet zien dat hij Hillary Clinton kon verslaan en een serieuze kanshebber was op de Democratische presidentsnominatie. Acht jaar later probeert Bernie Sanders dezelfde boodschap af te geven, maar hij staat voor een hels karwei.

Ingewikkeld proces
De caucuses beginnen bij de Democraten om zeven uur ‘s avonds, maar deelnemers moeten vaak al een uur van tevoren aanwezig zijn in een van de honderden verkiezingsbureaus die in de staat worden ingericht. Zodra de caucus begint krijgt elke kandidaat een hoek toegewezen waar zijn of haar aanhangers zich moeten verzamelen. Wanneer een kandidaat er niet in is geslaagd ten minste 15% van de aanwezige deelnemers voor zich te winnen kan hij in dit verkiezingsbureau geen delegates winnen en verspreiden zijn aanhangers zich over de andere kandidaten. Met name aanhangers van oud-gouverneur Martin O’Malley van Maryland zullen naar verwachting vaak van kandidaat mogen wisselen, en kunnen op deze manier de winst nog aan Sanders of Clinton geven.

Zodra de aanhangers van de afgevallen kandidaten zich hebben verspreid over de resterende kandidaten volgt de definitieve telling. Om het tijdrovende proces nog gecompliceerder te maken worden deze stemmen vervolgens niet gewoon opgeteld en naar het partijkantoor gestuurd. Elk verkiezingsbureau verdeelt een van tevoren vaststaand aantal delegates, een aantal dat gebaseerd is op de opkomst in de meest recente gouverneurs- en presidentsverkiezingen. Het aantal stemmen dat een kandidaat ontvangt speelt hierbij geen grote rol. Dit is een nadeel voor Bernie Sanders, die veel aanhang heeft onder jongeren. Deze wonen vaak gegroepeerd in universiteitssteden waar Sanders sowieso al sterk presteert, en hun stem is daardoor minder waard. De campagne van Sanders moedigt studenten uit Iowa dan ook aan om ‘thuis’ te stemmen, maar het is maar de vraag of mensen daartoe bereid zijn. Clinton heeft het voordeel dat haar achterban veel meer verspreid woont over de staat.

De uitslag zal bij de Democraten worden bepaald door de opkomst. De opkomstcijfers van de Iowa caucuses zijn altijd laag, maar in 2008 slaagde Obama erin een grote groep kiezers aan te spreken die nooit eerder naar een caucus waren gegaan. Bijna 240,000 Democraten gingen acht jaar geleden naar de stembus, een verdubbeling ten opzichte van 2004. De Sanders-campagne zal proberen om in de buurt te komen van deze historische opkomst, maar er zijn genoeg factoren die roet in het eten kunnen gooien. De sneeuwstorm die wordt voorspeld voor komende dinsdag is er één van.

New Hampshire
Volgende week verplaatst het politieke circus zich naar New Hampshire, waar Sanders in de peilingen een grote voorsprong op Clinton heeft opgebouwd. New Hampshire is een buurstaat van Vermont, de thuisstaat van Sanders. Vermont, New Hampshire en Iowa hebben een paar dingen met elkaar gemeen. Het zijn zeer (90%+) blanke staten, en het Democratische electoraat identificeert zichzelf als overwegend links. Uit een recente poll van de Des Moines Register blijkt bijvoorbeeld dat maar liefst 43% van de Democraten in Iowa zich als socialist identificeert, terwijl maar 38% zich als een kapitalist beschouwt. Sanders’ platform is met name populair onder blanke en linkse Democraten, dus er zijn maar weinig staten waar zijn boodschap gretiger aftrek zal vinden dan hier. Als hij Iowa vervolgens niet wint wordt het een lastig verhaal voor hem.

Na New Hampshire komen namelijk de eerste verkiezingen waar Hispanics (Nevada, 20 februari) en Afro-Amerikanen (South Carolina, 27 februari) iets te zeggen krijgen over de nominatie. Deze minderheidsgroepen zijn overwegend op de hand van Clinton. Hetzelfde geldt voor de staten die op Super Tuesday (1 maart) naar de stembus gaan. Dit zijn overwegend zuidelijke, gematigde staten met een groot aandeel minderheden. Kortom, Sanders zal Iowa en New Hampshire moeten winnen om Clinton hier onder druk te zetten. Eén van de twee is waarschijnlijk niet genoeg, dan heeft Clinton genoeg momentum om de buit op Super Tuesday al binnen te halen.

RealClearPolitics pollgemiddelde Iowa Republican Presidential Caucus 31/01:
Donald Trump 30,4% - Ted Cruz 24,2% - Marco Rubio 15,2% - Ben Carson 8,8% - Jeb Bush 4%

Het Republikeinse proces is eenvoudiger dan zijn Democratische tegenhanger. Bij de Republikeinen komen de kiezers nog steeds veelal bijeen in huiskamers en kerken, maar men hoeft zijn voorkeur niet openbaar te maken. Er worden voor het stemmen wel een paar toespraken gehouden door kiezers om mensen te overtuigen op hun kandidaat te stemmen, maar het stemproces is anoniem en er is geen kiesdrempel. Een ander verschil is dat de stemmen hier wel worden geteld en het niet van tevoren vaststaat hoeveel delegates elk verkiezingsbureau verdeelt.

Vier jaar geleden werd het in Iowa buitengewoon spannend, toen Rick Santorum Mitt Romney hier versloeg met een verschil van 34(!) stemmen. Santorum ontving echter geen delegates op de conventie vanwege het complexe getrapte verkiezingssysteem. In plaats daarvan gingen 22 van de 28 delegates naar Ron Paul, die als derde was geëindigd in de caucuses. Om dit te voorkomen heeft het Republikeinse partijcomité de delegates uit Iowa dit jaar gebonden aan de daadwerkelijke uitslag.

Het fenomeen dat Donald Trump heet heeft in de peilingen eerder deze maand de koppositie heroverd, maar net als bij Sanders geldt ook voor hem dat hij voor een groot deel afhankelijk is van de opkomst. De vastgoedmagnaat trekt niet zozeer jongeren naar de stembus als wel kiezers die gedesillusioneerd zijn en geen vertrouwen meer hebben in het politieke proces. Hij heeft een fanatieke aanhang die zowel in geografisch als demografisch opzicht breed is verspreid, maar de vraag is of hun steun voor Trump sterker is dan hun afkeer van de politiek. Zijn ze bereid op een koude winteravond een uur lang te luisteren naar politieke speeches voordat ze hun stem uitbrengen? Ook voor Trump geldt daarnaast dat slecht weer hem flink wat stemmen kan kosten.

Evangelicals
Trumps grootste concurrent in Iowa is senator Ted Cruz, die vooral veel steun krijgt van de religieuze evangelicals uit het noordwesten van de staat. De Texaan is de afgelopen weken door Trump op verschillende punten hard aangevallen; van zijn geboorteplaats in Canada tot zijn vermeende banden met de financiële sector. Desondanks blijft hij erg populair binnen het religieuze machtsblok dat Rick Santorum in 2012 de overwinning bracht.

Cruz heeft daarnaast met behulp van invloedrijke religieuze opinieleiders een indrukwekkende organisatie opgebouwd in Iowa, en lijkt het best in staat om zijn achterban te mobiliseren. Zijn grootste probleem is dat hij wel erg veel mainstream Republikeinen tegen zich in het harnas heeft gejaagd en te veel leunt op zijn evangelische achterban om de winst binnen te halen. Bij een hoge opkomst is deze coalitie niet groot genoeg om Trump van zich af te houden. De verwachtingen rondom Cruz zijn evenwel hooggespannen. Alles minder dan een overwinning zal hard aankomen bij zijn campagneteam.

Consensuskandidaat
Voor Marco Rubio, net als Cruz een Amerikaan van Cubaanse afkomst, geldt dat niet. Rubio’s campagne probeert de verwachtingen laag te houden zodat het resultaat alleen maar mee kan vallen. De senator uit Florida kijkt daarbij met een schuin oog naar New Hampshire, waar de volgende voorverkiezingen op het programma staan. In deze meer seculiere en gematigde staat hoopt Rubio Cruz achter zich te laten en de voornaamste uitdager van Donald Trump te worden. Hij moet hiervoor ook afrekenen met drie (oud-)gouverneurs die hun pijlen vooral op New Hampshire hebben gericht: Jeb Bush, John Kasich en Chris Christie. Als Rubio dit trio zowel in Iowa als New Hampshire voor kan blijven zou hij de consensuskandidaat van het establishment kunnen worden.

Rubio ligt erg goed binnen de partij en presenteert zich dan ook als de enige kandidaat die de verschillende facties binnen de Republikeinse partij kan verenigen. Ondanks, of misschien wel dankzij, zijn brede aantrekkingskracht kan hij evenwel niet rekenen op de onvoorwaardelijke steun van één groepering. Rubio’s supporters in Iowa zijn minder fanatiek dan die van Trump en Cruz, en kunnen tijdens de caucus wellicht makkelijker overtuigd worden op iemand anders te stemmen.

Winner-take-all
Als Trump in Iowa wint kan hem de winst in New Hampshire bijna niet meer ontgaan, hij heeft hier in de peilingen een grote voorsprong. Hetzelfde geldt voor South Carolina, wiens verkiezing voor de Republikeinen als derde op de kalender staat. Ook veel zuidelijke staten die op Super Tuesday (1 maart) stemmen zijn hem op papier goed gezind. Toch heeft Trump één groot nadeel. Elke staat die vóór 15 maart zijn voorverkiezing houdt is door het Republikeinse partijcomité verplicht haar delegates proportioneel te verdelen. Vanaf 15 maart mogen staten hun voorverkiezingen ook houden onder het winner-take-all systeem, waarbij de winnaar alle delegates voor zich opeist. Op 15 maart staan vervolgens meteen winner-take-all verkiezingen op het programma in grote, meer gematigde staten als Ohio en Florida. Als tegen die tijd de meeste kandidaten zijn uitgevallen zou onder dit systeem een consensuskandidaat van het establishment de niet-Trump kiezers kunnen consolideren en de voorsprong die Trump heeft opgebouwd ongedaan kunnen maken.

Voorlopig lijkt er voor Trump echter geen vuiltje aan de lucht. Een winst in Iowa zou zijn campagne nog extra momentum geven, maar een noodzakelijkheid is het niet. De kille realiteit is dat Donald Trump de te kloppen man is in de strijd om de Republikeinse nominatie, ongeacht de uitslag in Iowa.