'We zullen nooit weten hoe wij ons hadden gedragen'

Tijdens een herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk in Amsterdam hebben maandagavond zo'n 1700 overlevenden, nabestaanden en andere betrokkenen de oorlogsslachtoffers herdacht die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte waren hierbij aanwezig.

Sinoloog, japanoloog en publicist Ian Buruma nam de jaarlijkse 4 meivoordracht voor zijn rekening. Hij haalde aan hoe de wereld zich oprichtte uit de puinhopen van de oorlog en hoe de verschrikkingen doorwerkten in het leven van de tweede generatie. Hij zei dat het nu niet het moment is om mensen achteraf te veroordelen voor de morele of immorele keuzes die ze tijdens de oorlog hebben gemaakt.

"We moeten ons nederiger opstellen dan we vaak hebben gedaan", aldus Buruma. "Wij zullen nooit weten hoe wij ons zouden hebben gedragen. Zouden wij ons hachje hebben geriskeerd om anderen te helpen? Zouden wij hebben geweigerd om mee te doen met een misdadig regime? Of zouden we de andere kant op hebben gekeken als iemand anders uit zijn huis werd geranseld?"

Buruma, geboren in 1951 in Den Haag als zoon van een Nederlandse vader en een Engels-Joodse moeder, hoorde van jongs af aan de verhalen over de oorlog. Geïntrigeerd door die verhalen schreef hij vorig jaar het boek '1945', waarin hij een schets geeft van de nasleep van de oorlog in Europa, Amerika, Azië en de vroegere Sovjet-Unie.

Tijdens de bijeenkomst zong het Nationaal Vrouwen Jeugdkoor. Zij zongen onder meer het lied 'Unter dayne wayse shtern', dat de Pools-Israëlische dichter Abraham Sutzkever schreef toen hij tijdens de oorlog vastzat in het getto van Wilna (Vilnius in Litouwen). Sutzkever overleefde de oorlog.

Aan het eind van de dienst klonk het zesde couplet van het Wilhelmus. Aansluitend aan de dienst, die ruim een half uur duurde, vindt de Nationale Herdenking op de Dam plaats.