FOK!toen: Het allerlaatste optreden van The Beatles

LONDEN, 30-01-1969. Donderdag 30 januari 1969 was een snerpend koude dag in Londen. Toch kon het John Lennon, Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr niet weerhouden om nog eenmaal het beste van hun kunnen te laten horen. Het concert op het dak van het Apple-gebouw zou de geschiedenis ingaan als het allerlaatste gezamelijke optreden van The Beatles.

Beatles - Rooftop 1

De Twickenham-sessies
Begin 1969 zaten The Beatles in de donkerste periode van hun bestaan. De langdurige sessies voor de opnames van The White Album hadden de muzikanten behoorlijk uitgeput en motivatie voor het schrijven van nieuw materiaal was ver te zoeken. Al in 1968 waren er spanningen merkzaam tussen de bandleden. Zo vond Harrison McCartney bazerig en dominant, was Lennon verslaafd zowel aan heroïne als Yoko Ono en had Ringo Starr het druk met allerlei andere zaken. The Beatles wilden weer terugkeren naar hun roots, wilden ook weer gaan optreden en hadden zelfs een tv-special in de planning.

The Beatles Twickenham 1

Op 2 januari 1969 dook de groep de Twickenham Studios in om te gaan werken aan nieuw materiaal. Het leek McCartney wel een leuk idee om alles op film vast te laten leggen door een cameraploeg. Tijdens de sessies werden de meest uiteenlopende nummers opgenomen. Ze speelden The Beatles materiaal uit hun vroege jaren, maar ook rock-'n-roll klassiekers van hun favoriete artiesten kwamen veelvuldig voorbij. Daarnaast werd er ook flink geïmproviseerd en geëxperimenteerd met nieuwe nummers. Veel van deze nieuwe nummers zouden later op de eerste solo-albums van de bandleden terechtkomen.

The Beatles Twickenham 2

Op 10 januari liepen de spanningen weer hoog op in de studio en George Harrison liet weten dat hij ermee ophield. Het zou tot 15 januari duren alvorens hij weer terugkeerde maar daarbij werden wel een aantal eisen op tafel gelegd. Zo werd er afgezien van het geplande live-concert en ook wou Harrison de rest van de opnames maken in hun eigen studio in het Apple-gebouw aan Saville Row.

Het hoofdkwartier van Apple
Tien dagen nadat George Harrison tijdelijk de groep had verlaten gingen The Beatles weer verder met de opnames van hun nieuwe album en film. Op woensdag 29 januari zaten The Beatles en Billy Preston in de studio om de resulaten van de afgelopen achttien dagen te beluisteren. Het was op dat moment dat de mannen besloten om nog eenmaal een optreden te geven op het dak van het Apple hoofdkwartier.

The Beatles Twickenham 3

Het optreden zou een dag later plaatsvinden en zo werd er de rest van de dag hard geoefend op de set, waarbij de nadruk werd gelegd op de nieuwe liedjes 'Get Back', 'Don't Let Me Down', 'I've Got A Feeling', 'One After 909' en 'Dig A Pony'. Het idee om een concert op een dak van een gebouw te geven was trouwens niet nieuw. Zo had de band Jefferson Airplane eind 1968 al eens een optreden gedaan op het dak van een gebouw in Manhattan. Voor The Beatles was het ook puur gemak dat er werd gekozen voor het dak van het Apple gebouw. Zo konden er meteen opnames worden gemaakt en hoefde de band ook niet ver met allerlei apparatuur te slepen.

The Beatles - Rooftop 2

Het concert op het dak van Apple
Nadat op de ochtend van 30 januari alle apparatuur was opgebouwd begonnen The Beatles en Billy Preston rond het middaguur met hun onaangekondigde optreden. Terwijl de camera's nog op de juiste plek werden neergezet begon de groep op te warmen met een oefenversie van 'Get Back'. Nadat het liedje was afgelopen kreeg de groep een bescheiden applaus van de weinige aanwezigen op het dak. Nadat McCartney iets had gemompeld over cricketspeler Ted Dexter liet Lennon weten dat er een verzoekje binnen was gekomen van Martin en Luther. Direct daarop werd het nummer 'Get Back' opnieuw gespeeld. Een montage van de twee uitvoeringen zou uiteindelijk in de film Let It Be te zien zijn.

Het derde liedje in de set was 'Don't Let Me Down', een nummer dat in de voorgaande dagen ook vaak was gespeeld in de studio. Ook deze opname kwam in de film terecht. Het meteen daaropvolgende 'I've Got A Feeling' werd voor zowel de elpee als de film gebruikt. Na 'I've Got a Feeling' was het de beurt aan een liedje dat The Beatles in 1963 voor het eerst al eens opgenomen hadden getiteld 'One After 909'. Daarna was het tijd voor een korte pauze.

'Dig A Pony' begon met een valse start. In de film zien we hoe Ringo snel een sigaret weggooit terwijl hij "Hold It" roept. Dat het liedje nog gloednieuw was bleek wel uit het feit dat productie-assistent Kevin Harrington een bord met de tekst op moest houden voor Lennon. 'Dig A Pony' was ook het enige nummer waarop we George Harrison actief mee horen zingen, al is hij ook vaag te horen in de achtergrondkoortjes op 'Don't Let Me Down' en 'I've Got A Feeling'. Nadat het nummer was afgerond was het alweer tijd voor een pauze, zodat technicus Alan Parsons de banden kon verwisselen voor de laatste opnames van het optreden.

The Beatles - Rooftop 3

Ondertussen gingen de muzikanten even fijn jammen op het dak en speelden daar het Britse volkslied. Als laatste nummer werd 'Get Back' nogmaals gespeeld. Op dat moment kwam ook de politie het dak op en gaf te weten dat de heren Beatles op moesten houden met spelen. Stagemanager Mal Evans zette instinctief de Fender Twin versterkers uit maar Harrison zette zijn versterker meteen weer aan. Evans kon vervolgens niet veel meer doen dan ook de versterker van Lennon weer aan te zetten. McCartney speelde meteen meesterlijk in op de situatie en paste de tekst van 'Get Back' ter plaatse aan: "You've been playing on the roofs again, and that's no good, and you know your Mummy doesn't like that... she gets angry... she's gonna have you arrested! Get back!"

Het legendarische allerlaatste optreden van The Beatles werden afgesloten met de eveneens legendarische woorden van John Lennon: "I'd like to say thank you on behalf of the group and ourselves, and I hope we passed the audition."

The Beatles - Kum Back
The Beatles - Kum Back

Bootlegs
Van de sessies in de Twickenham en Apple studio bestaan vele bootlegs. Het was al in september 1969 dat de allereerste bootleg van The Beatles op vinyl verscheen. Op de elpee Kum Back horen we verscheidene opnames uit de Twickenham Studio. Gedurende de zeventiger en tachtiger jaren verschijnen er nog veel meer opnames uit deze periode op uitgaves van onder meer het Swinging Pig label.

The Beatles - Thirty Days
The Beatles - Thirty Days

Vanaf de negentiger jaren verschijnt ook veel onuitgebracht materiaal op cd. Zo verschijnt in 2000 op Vigatone de 17cd box Thirty Days. De meest uitgebreide set kwam begin 2000 uit op Yellow Dog Records. Onder de noemer Day By Day verschijnt een box met maar liefst 38 cd's waarop we zo ongeveer alle opnames terug kunnen horen die in januari 1969 werden gemaakt, inclusief vier verschillende opnames van het complete dak-optreden.

Uit de Leeuwarder Courant van 13 januari 2003
Uit de Leeuwarder Courant van 13 januari 2003

Begin 2003 werden invallen gedaan door de politie in Nederland en Groot-Brittannië, waarbij zo'n 500 van de al jaren vermiste Nagra tapes boven water kwamen. Het zou de bootleggers echter niet tegenhouden om meer zeldzaam onuitgebracht materiaal uit te brengen.

Let It Be
In plaats van de opnames uit te brengen als een live-album, wat in eerste instantie wel de bedoeling was geweets, besloot men om de opnames af te laten mixen door Phil Spector. Spector bewerkte de opnames en voegde daar ook nog eens koor- en orkestpartijen aan toe. Vooral McCartney was daar niet over te spreken. Toch zouden deze opnames in mei 1970 als een zwanezang van The Beatles op elpee verschijnen. Het zou tot 2003 duren voordat de opnames eindelijk uit zouden worden gebracht zoals The Beatles dat in gedachten hadden, onder de titel Let It Be Naked.

The Beatles - Let It Be

Eveneens in mei 1970 verscheen de film Let It Be in de betere bioscopen. De film zou een Oscar en een Grammy Award winnen voor de muziek. In de tachtiger jaren zou Let It Be beperkt verkrijgbaar zijn op zowel videoband als laserdisc. Of de film ooit officieel op dvd zal worden uitgebracht is onwaarschijnlijk. Gelukkig circuleren er nog prima bootlegs op het wereldwijde web.