Politiek Den Haag wacht 'hete herfst'

Het zomerreces van de Tweede Kamer is voorbij. In Den Haag beginnen alle partijen dinsdag weer aan de eerste officiële werkdag sinds begin juli. Voor de regeringspartijen VVD en PvdA breken spannende tijden aan: de komende weken en maanden moet duidelijk worden of het tweede kabinet-Rutte genoeg steun weet te verwerven in de Eerste Kamer om te kunnen blijven regeren.

Hoewel er de afgelopen maanden in de Tweede Kamer niet werd gedebatteerd, is het maar korte tijd stil geweest rond het Binnenhof. De coalitiepartijen kwamen halverwege augustus alweer bijeen om te onderhandelen over de zes miljard aan extra bezuinigingen. Die plannen worden pas over twee weken op Prinsjesdag gepresenteerd, maar een aantal voorstellen lekte - tot ongenoegen van de oppositie - al uit.

Alle aandacht richt zich de komende tijd op de Eerste Kamer, waar het kabinet afhankelijk is van de steun van diezelfde oppositiepartijen voor een meerderheid. Het is het kabinet tijdens de zomer nog niet gelukt om op deelonderwerpen steun te verwerven. Gesprekken met D66 en GroenLinks over steun op het gebied van onderwijs en kindregelingen liepen spaak.

Daarop waarschuwde D66-leider Alexander Pechtold het kabinet om het niet te laten aankomen op een confrontatie in de senaat. "Ik zie geen D66'er uiteindelijk voor een onderwijsbegroting stemmen waar een bezuiniging in zit", zei hij enkele weken geleden.

Vanuit CDA-kring klonk vergelijkbare taal. "Het CDA in de senaat gaat het kabinet niet alleen maar nee verkopen", zei fractieleider in de Eerste Kamer Elco Brinkman (CDA) onlangs in NRC Handelsblad. "Maar als het om hogere lasten en nog meer nivelleren gaat, trekken wij een streep."

Veel zal afhangen van hoe de extra bezuinigingen ter grootte van zes miljard er precies uit zien en in hoeverre er ook wordt geïnvesteerd in de economie. De eerste confrontatie in de senaat vindt echter mogelijk al voor Prinsjesdag plaats. Daarbij gaat het over de pensioenplannen van het kabinet. Daarvan is nu al duidelijk dat CDA en D66 uitermate kritisch zijn.

En ook na Prinsjesdag dienen er zich voldoende momenten aan waarop de Eerste Kamer het de coalitie uiterst moeilijk kan maken. Dan gaat het bijvoorbeeld over het Belastingplan voor volgend jaar. Als de Eerste Kamer daar tegen stemt, heeft het kabinet een serieus probleem. PVV-leider Geert Wilders beloofde het kabinet eerder al een 'bloedhete herfst'.

Intussen rommelt het ook in de coalitie. PvdA-leider Diederik Samsom zag zich in korte tijd geconfronteerd met het vertrek van twee ontevreden fractieleden en onthullingen over de 'kadaverdiscipline' bij de fractie. In de meest recente peiling staat de PvdA met twaalf zetels op een dieptepunt.

Samsom en premier Mark Rutte (VVD) zullen alle zeilen bij moeten zetten om de begroting voor volgend jaar door het parlement te loodsen. Lukt dat, dan wacht meteen een nieuwe uitdaging: het verkiezingsjaar 2014. Mocht de stembusgang voor de gemeenteraad en Europees Parlement uitlopen op een nederlaag voor VVD en PvdA, dan wacht Rutte en Samsom mogelijk een morrende achterban met alle gevolgen van dien voor de stabiliteit van de coalitie.