Punkers beschermen moslims in Birma

Met hun roze haar, leren jacks en doodshoofdtatoeages trekken de punks veel aandacht op straat, maar niet alleen het uiterlijk van deze twintigers is rebels, dat is ook hun bereidheid om zich uit te spreken tegen boeddhistische monniken die aanzetten tot geweld tegen moslims, terwijl de meeste Birmezen hun mond houden.

"Als het echte monniken zouden zijn zou ik mijn mond houden, maar dat zijn het niet", zegt Kyaw Kyaw, zanger van Rebel Riot. De drummer van de band geeft met zijn stokjes de maat aan van een nieuw nummer waarin wordt uitgehaald naar religieuze hypocrisie en de anti-islamitische beweging 969. "Het zijn nationalisten, fascisten. Niemand wil het horen, maar het is waar."

Radicale monniken zijn de aanvoerders van een bloedige campagne tegen moslims en slechts weinigen in het overwegend boeddhistische Birma zijn bereid zich tegen hen uit te spreken. Velen zien monniken als de eerbiedwaardigste leden van de samenleving, die boven elke kritiek verheven zijn. Sommigen ontkennen simpelweg dat er iets aan de hand is, of geloven de claims dat de moslims vreemdelingen zijn die een bedreiging vormen voor hun cultuur en tradities.

Michal Salberg, directeur internationale aangelegenheden van de in de Verenigde Staten gevestigde Anti-Defamation League, noemt dat zwijgen net zo gevaarlijk als de aanvallen op moskeeën en het gejuich als moslims worden achternagezeten en doodgeslagen met kettingen en metalen staven.

"Niet de daders zijn het probleem", zegt hij, een vergelijking trekkend met de omstandigheden die de weg vrijmaakten voor de holocaust in de Tweede Wereldoorlog en de genocide in Rwanda, "het zijn de omstanders."

Na een halve eeuw van strenge militaire heerschappij, heeft de quasi-burgerregering die twee jaar geleden werd geïnstalleerd vergaande hervormingen doorgevoerd. Het huisarrest van oppositieleidster Aung San Suu Kyi is opgeheven, vrijheden zijn verruimd en de censuur is opgeheven. Dankzij de nieuwe vrijheden hebben ook monniken als Wirathu, een charismatisch spreker en aanhanger van 969, een stem gekregen. Zijn optredens in het hele land, waarbij hij oproept tot het boycotten van winkels van moslims, pleit voor een verbod op huwelijken tussen boeddhistische vrouwen en islamitische mannen en waarschuwt dat moslims (vier procent van de bevolking) door hun hoge kindertal ooit de meerderheid van de bevolking zullen gaan vormen, hebben zijn populariteit doen toenemen.

"Ik kan alleen maar zeggen dat mensen de leer van Boeddha in ogenschouw zouden moeten nemen en zich zouden moeten afvragen of dit is wat hij bedoelde", zegt de 27-jarige Ye Ngwe Soe, frontman van No U Turn, de populairste punkgroep van het land. Toen het geweld tegen de islamitische Rohingya's in de staat Rakhine begon over te slaan naar andere delen van het land schreef hij het nummer Human Wars. "In sommige stedelijke gebieden hoor ik praten over 969, haat tegen moslims, geweld. Dat is verkeerd."

Volgens deskundigen kunnen mensen als Wirathu het best bestreden worden door gematigde monniken naar voren te schuiven. Maar buiten een handjevol monniken en actievoerders die de handen ineen hebben geslagen om een dialoog tussen boeddhisten en moslims te bevorderen heeft bijna niemand zich gemeld om de radicale monniken tegenspraak te geven. Westerlingen die in Birma werken zijn verbaasd als hun doorgaans progressieve Birmese werknemers de monniken voorzichtig verdedigen of niets zeggen als het gesprek op religieus geweld komt.

"Ik ben ervan overtuigd dat velen van hen het totaal krankzinnig vinden wat er gebeurt, maar dat durven ze niet openlijk te zeggen", zegt Bertil Lintner, een Zweedse journalist die een aantal boeken over Birma heeft geschreven. "Als ze dat wel doen worden ze aangevallen door die nieuwe nationalisten, die religieuze fanatici, en worden beschuldigd van vriendschap met moslims. Het is een heel moeilijke situatie."

Arker Kyaw, een 20-jarige graffitikunstenaar, heeft verschillende vrienden, overwegend muzikanten en dj's, die moslim zijn. Het geweld dat de moslimgemeenschap het afgelopen jaar heeft getroffen heeft hem zeer aangegrepen. Met een aantal anderen, boeddhisten zowel als moslims, maakte hij een muziekclip waarvan de belangrijkste boodschap volgens hem luidt: 'Maak je geen zorgen, tussen ons is alles in elk geval goed'. Maar als hem wordt gevraagd of hij niet daadwerkelijk in actie wil komen tegen 969 zegt hij: "Nee, het is heel gecompliceerd. Ik denk dat het in dit geval beter is om toeschouwer dan voorstelling te zijn."

In juni verbood president Thein Sein een nummer van het Amerikaanse tijdschrift Time met een foto van Wirathu op de omslag, begeleid door de tekst: 'Het gezicht van de boeddhistische terreur'. In een verklaring sprak de president zijn steun uit voor 969 en noemde hij de extremistische monnik een 'zoon van Boeddha'.

Suu Kyi heeft er tot nu toe het zwijgen toe gedaan, volgens commentatoren omdat ze bang is dat een anti-boeddhistisch imago haar bij de voor 2015 geplande verkiezingen stemmen zou kosten.

Daarmee blijven alleen de punks over, die weten wat het is om buitenstaander te zijn.

Tijdens de militaire heerschappij opereerde de piepkleine punkscene in het geheim. Bands traden op in leegstaande panden of bij mensen thuis, voor een groepje vrienden. Hun teksten gingen over wreedheden door het leger en bijvoorbeeld de vraag waarom zakenlieden die banden hadden met de regering steeds maar rijker werden, terwijl de rest van de bevolking leed. Nu hebben ze een nieuw onderwerp: religieuze intolerantie. En daarbij nemen ze geen blad voor de mond.

Kyaw Kyaw van Rebel Riot mag graag zeggen dat hij de wereld niet kan veranderen, net zomin als Birma en zelfs Rangoon, maar dat hij in elk geval zijn omgeving kan beïnvloeden.

"Laat ze ons maar arresteren, dat kan ons niet schelen", zegt de 26-jarige zoon van een politieman. "Of we kunnen worden aangevallen door bepaalde groepen, dat kan ons ook niet schelen. Daar hebben we ons mentaal op voorbereid. Maar we willen zeggen wat we op ons hart hebben."