Spanjaard gehaaider door economische crisis

Met leer beklede stoelen verdwijnen uit auto's, dure sieraden uit laden en televisies in het holst van nacht uit woningen. Toch zijn deze misdrijven niet wat ze lijken en zijn de daders niet het soort mensen dat daar doorgaans van wordt verdacht. De overtreders zijn gewone Spanjaarden die de diefstal van waardevolle spullen aangeven en vervolgens valse claims bij de verzekering indienen. De oplichterij is elke keer iets anders, maar het doel hetzelfde: wat euro's bij elkaar schrapen in tijden van crisis.

"Wat opvalt door de crisis is oplichting door amateurs. Mensen die geen criminelen zijn, bij wie het lichtje uitgaat en die fraude plegen die in economische termen klein is maar bovenal stom", zei Javier Fernandez, die de Spaanse federatie van verzekeringsmaatschappijen vertegenwoordigt.

Het is allemaal een teken van de toenemende wanhoop in Spanje, een land waar de werkloosheid is opgelopen tot 23 procent, waar bezuinigingsmaatregelen de bevolking hard treffen en waar de economische malaise volgens de autoriteiten nog jaren kan aanhouden.

Doelwit zijn niet alleen de verzekeringsmaatschappijen. In Madrileense bussen duiken steeds vaker slecht vervalste buskaarten op en ooit gerespecteerde burgers maken zich schuldig aan internetzwendel waarin geld wordt gevraagd voor niet-bestaande diensten of producten. In één geval zette een man zijn eigen ontvoering in scène in een poging losgeld te eisen van zijn broer, aldus de politie.

Ook andere oplichtingspraktijken komen steeds vaker voor, zoals het doorzoeken van iemands brievenbus, een bankafschrift stelen en er vervolgens een valse identiteitskaart mee aanvragen om geld op te nemen bij de bank, aldus advocaat José Ramón Ventura, die zowel daders als slachtoffers van fraude juridisch heeft bijgestaan.

De nationale politie bevestigt dat het aantal gevallen van kleine fraude is toegenomen sinds de crisis, maar specifieke cijfers zijn er nog niet.

"Wie in opkomst zijn, zijn fraudeurs uit noodzaak", zei José Antonio Perez, een privédetective die fraude opspoort voor Spaanse verzekeraars en wiens werk met 45 procent is toegenomen sinds de crisis een paar jaar geleden met het knappen van de vastgoedbubbel aanving.

Perez heeft een waslijst aan fraudezaken. Mensen bij wie is ingebroken en werkelijk alles wat ze hebben opgeven als zijnde gestolen, van kleren tot gebruikte scheermesjes. Sommige mensen verzinnen zaken. Eén man gaf, zonder een teken van braak, de stoelen van zijn auto als gestolen op, die hij vervolgens op eBay te koop aanbood, mét zijn telefoonnummer erbij.

Of een jongeman die zei dat zijn iPhone van vijfhonderd euro was gerold. Perez sprak met hem af en belde hem onopvallend. De jongen greep instinctief naar zijn 'gestolen' telefoon. De detective zei dat hij de verzekeringsmaatschappij zou vertellen wat er was gebeurd en dat die zou beslissen of de verzekering van de man geannuleerd zou worden. "Natuurlijk vind je het vervelend voor hem", zei Perez. "Hij zei dat ik hem moest begrijpen, dat hij het moeilijk had, werkloos was. Hij zei alsjeblieft, ik moest het begrijpen, ik moest het begrijpen."

Het hoofd van de antifraude-eenheid bij de nationale politie in Usera, een arbeiderswijk in Madrid, zei dat de gebruikelijke oplichterij bestaat uit aangifte doen van een portemonnee met drie- of vierhonderd euro, het maximumbedrag dat normaal gesproken wordt vergoed door verzekeraars. Als mensen bij de politie komen om aangifte te doen, dan levert dat meestal opgetrokken wenkbrauwen op, want 'in deze tijd lopen er in Usera niet veel mensen rond met vierhonderd euro op zak', zei hij. Vaak geven ze uiteindelijk toe dat het een valse aangifte is, aldus een agent die anoniem wil blijven.

De huidige golf van fraude is volgens socioloog Alberto Moncada een overlevingstechniek die deels te maken heeft met de katholieke Spaanse wortels en wat hij de overtuiging noemt dat God een softie is. "Voor protestanten draait het leven alleen om verdiensten, om ten dienst staan van. Wij daarentegen hebben het gevoel dat God ons alles zal vergeven wat we doen."