Lang leve het lange leven
“Voor haar is het beter zo. Ze had al zo lang genoeg van het leven.” Ik kijk naar de foto op de kist. Dat lachende gezicht had ik al lang niet meer gezien. De laatste jaren had ze enkel geleden. Niet zozeer fysiek, want haar lichaam was niet kapot te krijgen leek het. Maar mentaal was er niets meer van haar over. Sinds de dood van haar man enkele jaren geleden was ze eenzaam geworden. Hun huwelijk was kinderloos gebleven, en omdat ze altijd erg op zichzelf was geweest, had ze maar weinig vrienden. En doordat ze steeds meer last kreeg van vergeetachtigheid, durfde ze nauwelijks meer naar buiten. Ze telde elke seconde van het tikken van de klok, wachtende tot de dood haar zou komen verlossen.
Ongevraagd tot leven gekomen
Met de geboorte van een kindje vieren we het ontstaan van een nieuw leven. Tussen de beschuitjes met muisjes en de kraamcadeautjes door wensen we het kleintje de mooiste toekomst toe. Toch heeft het me altijd beziggehouden dat niemand er ooit voor gekozen heeft om ter wereld te komen. Feitelijk zijn jij en ik ongevraagd wakker geworden uit een eindeloos niets. Gewekt terwijl we niet wisten dat we sliepen, en gedwongen om met een willekeurig lichaam en een willekeurig brein enkele decennia onderdeel te zijn van de werkelijkheid.
Dat lichaam en brein zijn aan continue veranderingen onderhevig. Ons lichaam gaat vanaf het moment dat we vroeg in de twintig zijn stap voor stap achteruit. We zijn geprogrammeerd om langzaam af te takelen totdat ons lichaam er simpelweg weer mee ophoudt, en we terugkeren naar het eeuwige niets waar we vandaan kwamen. En op een bepaald moment nemen die veranderingen dusdanige vormen aan dat ons lichaam er de brui aan geeft.
Wel oud worden, niet oud zijn
De medische wetenschap heeft zich de afgelopen decennia zo sterk ontwikkeld dat we de meest voorkomende doodsoorzaken tijdig weten te remmen. Dat is geweldig, want het spaart ons leven op het moment dat we nog niet toe zijn aan sterven. Daarmee kunnen we als mens een stuk zorgelozer door onze zestiger en zeventiger jaren leven. Maar de consequentie is dat we ons leven rekken tot voorbij het punt waar de voordelen van leven niet meer opwegen tegen de nadelen. Geen wonder dat vrijwel iedereen oud wil worden, maar niemand oud wil zijn. Met de vooruitgang van de medische mogelijkheden, groeit daarom de ethische verantwoordelijkheid om een waardig einde van het leven mogelijk te maken.
De ethische discussie rondom het onderwerp van vrijwillige levensbeëindiging verloopt moeizaam, deels veroorzaakt door een diepgewortelde maar irrationale overtuiging dat het leven koste wat kost in stand gehouden moet worden. Dat neemt niet weg dat er ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid bestaat om mensen een uitweg te bieden aan het einde van een leven, wat door diezelfde maatschappij wordt opgerekt.
Wetende dat we geen zeggenschap hadden over ons begin, geeft des te meer reden om te pleiten voor zeggenschap over het einde. Wie zou er meer eigendom hebben over mijn leven dan ikzelf? Welke staat, religie of organisatie heeft het recht om mij te vertellen dat ik door moet leven als ik dat niet meer wil? Wiens bezit ben ik?