Chocolade eitjes en zelf gemaakte kaarten

KAF-submit

Ik heb de afgelopen jaren als gedragswetenschapper bij Veilig Thuis (Advies en Meldpunt Kindermishandeling en Huiselijk geweld) een diversiteit aan zaken van ouderenmishandeling voorbij zien komen, de een nog opmerkelijker dan de ander. Zo was er een aantal jaren terug de casus van meneer L., die al een paar maanden op anonieme basis contact opnam met onze telefoondienst voor advies. Hij zou naar eigen zeggen mishandeld worden door zijn vrouw en hun drie volwassen zoons, die allemaal nog thuis woonden. Meneer zou nadat hij een TIA (een tijdelijke of voorbijgaande beroerte) had gehad, thuis steeds meer restricties hebben gekregen, wat er uiteindelijk toe leidde dat hij een geïsoleerd leven kreeg. Hij zou het huis niet meer uit mogen, moest voor alles toestemming vragen van zijn vrouw of kinderen, en als hij ‘dwars lag’ kreeg hij te horen dat hij een mislukking was en vooral, een lastpost.

Zijn vraag was heel duidelijk: of we hem thuis weg konden halen zodat hij elders een nieuw leven kon beginnen. Omdat de veiligheid van meneer in het geding leek, werden er acties uitgezet en afspraken gemaakt om hem inderdaad een ander onderkomen te bieden. Op een regenachtige maandag stonden mijn collega en ik dan ook voor de deur van de riante villa waarin meneer woonachtig was. Toen we aanbelde deed hij vrijwel direct open en stonden zijn koffers al klaar. De 72-jarige man begroette ons alsof we hem kwamen ophalen voor een schoolreisje. Hij had twee bescheiden koffers bij zich: één met kleding en in de ander zaten zijn hobbyspullen om kaarten te maken. Kaarten die zijn vrouw zonder zijn toestemming weg gaf, zo zei hij. Voor hij de deur achter zich dichttrok schreef hij nog snel een briefje dat hij op de keukentafel legde: ‘Dag M. Ik ben vertrokken, waarheen onbekend. L.' En daarmee was na 45 jaar huwelijk de kous af.

Op weg naar de daklozenopvang (de enige plek waar hij op dat moment terecht kon) vertelde hij hoe opgelucht hij was weg te zijn en nu zijn eigen leven te kunnen beginnen. Hij mocht van zijn gezinsleden niet later dan negen uur 's avonds naar bed, niet voor negen uur eruit, geen tv kijken in de avond, geen chocolade eten (‘zelfs geen paaseitjes met Pasen!’), niet alleen naar buiten (er waren camera’s geplaatst bij de deur) en hij kreeg vijf euro zakgeld per maand, terwijl hij een eigen pensioen had. Het bleek meneer L. dan ook prima te bevallen in het piepkleine kamertje waar hij de volgende zes weken woonde. De begeleiders van de opvang vertelden dat hij zelfs plezier leek te halen uit het doen van de afwas.

Achteraf blijkt in deze casus overbelaste mantelzorg een grote rol te spelen, waarbij goede intenties naar verloop van tijd steeds meer leiden tot regels en restricties. Hoe dan ook, meneer L. heeft nooit meer naar huis willen terugkeren. Zijn verblijfplaats is tot op de dag van vandaag onbekend voor zijn familie. Hij krijgt ondersteuning bij zijn dagelijkse zaken en leidt naar eigen zeggen een gelukkig leven. Onlangs is hij begonnen met tuinieren en hij maakt nog steeds kaarten, die hij niet weggeeft maar verzamelt.

Ouderenmishandeling is nog steeds een weinig besproken onderwerp, terwijl de cijfers er niet om liegen. Uit recent grootschalig onderzoek van het Ministerie van Volksgezondheid blijkt dat één op de twintig ouderen zich thuis niet veilig voelt en te maken krijgt met enige vorm van ouderenmishandeling1. De meest voorkomende vorm van ouderenmishandeling is financieel misbruik, gevolgd door fysieke en psychische mishandeling. De dader is meestal een bekende van het slachtoffer en overbelaste mantelzorg is een van de meest voorkomende oorzaken2 .
Dat ouderenmishandeling steeds meer voorkomt, blijkt ook uit de toenemende meldingen bij Veilig Thuis (het advies en meldpunt voor kindermishandeling en huiselijk geweld). Het betreft vaak complexe problematiek die gepaard kan gaan met gevoelens van schuld, verdriet en onzekerheid. Deel daarom je zorgen, twijfel niet om advies te vragen bij je huisarts of Veilig Thuis en hoe dan ook, ontzeg nooit zomaar iemand zijn chocolade.

Dit item is geschreven door Brenda van schrijverscollectief Kaf.