Spreekwoordwoensdag - Iemand de zwartepiet toespelen

Lucinde (LeoLucy)

Spreekwoordwoensdag - zwartepiet (Foto: LeoLucy)
Spreekwoordwoensdag - zwartepiet (Foto: LeoLucy)

Een paar weken geleden besloot ik spreekwoordwoensdag te introduceren (want dat bekt zo lekker) en daarbij iedere week een verloren spreekwoord uit te zoeken. Met een bijbehorende, en niet saaie, uitleg en een ‘gebruikssuggestie’ hoop ik dat jij dit spreekwoord ergens in de komende zeven dagen in een gesprek zult gooien, en de vragende blikken of vraagtekens op WhatsApp verzamelt.

Deze week: nog steeds speelt in heel Nederland het hele zwartepieten debacle en worden de oorspronkelijk Zwarte Pieten de spreekwoordelijke zwartepiet toegespeeld. En ja, die zin klopt!

Zwartepietengedoe
Het zal je vast niet ontgaan zijn dat er veel te doen is over Zwarte Pieten, de rechterhanden van Sinterklaas die zwart zijn van het roet in jouw schoorsteen. Er worden pacten gesloten, overdreven politieke correctheid uitgeoefend en zelfs het Sinterklaasjournaal houdt het nog even spannend voor ons. Ik denk er het mijne van.

Speel maar toe
Iemand de zwartepiet toespelen heeft gelukkig niets te maken met de huidige heisa. Hoewel, zoals ik al zei, de Zwarte Pieten toch wel een beetje de zwartepiet krijgen toegereikt…

Iemand de zwartepiet toespelen of toereiken – iemand benadelen

Dit spreekwoord komt van het gelijknamige kaartspel ‘zwartepieten’, waarin de schoppenboer de zwartepiet is en het niet de bedoeling is dat je met deze kaart eindigt. Doe je dit wel, dan verlies je en ben je de zwartepiet. Of in deze tijd misschien wel de witte piet, of de l*l, of de tegenwoordig zo populaire Sjaak. Ik weet niet meer wat mag en kan.

Een klein beetje geschiedenis, voor wie wil
Zwartepieten (het spel!) ontstond in de middeleeuwen en vindt zijn basis in China na de uitvinding van papier. Wat een geweldige uitvinding trouwens, papier. Hoe verzin je het! Goed, na geboren te zijn in China kwam het rond de 14e eeuw terecht in Italië (pizza en pasta) en rond 1530 in Nederland (kaas en tulpen), na overgewaaid te zijn uit Frankrijk (wijn en stokbrood). Wat een reis, hé! De symbolen ruiten, schoppen, harten en klaver zijn symbolen die ook hun oorsprong vinden in de middeleeuwen. Schoppen zijn eigenlijk ijzeren pieken of lansen en staan symbool voor de landadel.

Nog een laatste uitstapje
Ieder figuur in het kaartspel zoals we het nu kennen staat (waarschijnlijk) voor oorspronkelijke historische figuren. De Zwartepiet/Schoppenboer staat voor poppetje Ogier van Deen, een der getrouwe medgezellen van Karel den Groote op zijne wapentogten. Boer omdat hij eigenlijk gevangene was van Karel, want de papa van Ogier was Karel een hoop geld verschuldigd. FYI, de Hartenheer is natuurlijk dan (trommelgeroffel) Karel zelf.

Gebruikssuggestie
De term zwartepieten bestaat al veel langer dan de hulpjes van Sinterklaas onder dezelfde naam. Deze kunnen we dus gewoon blijven gebruiken. Yay! Dus ben je in een gezelschap en gaat het over de zwartepietendiscussie? Dan kun je gewoon zeggen:

“De Zwarte Pieten krijgen wel de zwartepiet toegespeeld, hé?”

En daarmee ben je volledig legaal en hip. Ik zeg win-win!