Van ochlocratie naar...

Ongeveer een jaar geleden schreef ik een tweetal columns over de regeringsvorm die wij tegenwoordig hebben. Dat is de ochlocratie, de regeringsvorm die wordt gestuurd door de brullende massa. Ik zegde toe een vervolg te schrijven, maar tot voor kort was er alleen iets in mijn computer te vinden dat nog het meeste weg had van slechte SF. Mijn lezers enigszins kennende heb ik dat maar niet gepubliceerd. Dat moest echt beter, en dan vooral beter onderbouwd. Langzamerhand kreeg ik het idee dat het vervolg bepaald niet in de SF te vinden is, maar gewoon in alledaagse dingen die we allemaal zien gebeuren. En die dan op mijn manier van duiding moeten worden voorzien om met enige mate van nauwkeurigheid te voorspellen wat er na de ochlocratie van nu gaat komen. Ik heb het in mijn hoofd inmiddels wel rond. Een paar weken al, maar de inhoud van mijn gedachtenspinsels is nou niet van dien aard dat ik er heel vrolijk van kan worden. Het wordt er, kortom, allemaal niet fraaier op, voor de meesten van ons dan. Ach, na regen komt zonneschijn, we zullen maar denken dat een aantal decennia later weer andere zaken aan de orde zijn. Mogelijk vrolijker van aard.

Geen SF dus, ook geen optimocratie, al is het PESI (Principle of Enlightened Self-interest) nog steeds een onderwerp waar ik best voor kan warmlopen. PESI werkt in de praktijk natuurlijk alleen als de grote massa zijn verstand gebruikt. En daar loopt het vrijwel meteen uit de klauwen. Net als met socialisme, naar mijn vaste overtuiging de meest ideale samenlevingsvorm: iedereen werkt naar vermogen mee aan de maatschappij, is eerlijk, ijverig, verstandig en medemenselijk. Jaja, de dagelijkse realiteit is geen schim van dat ideaal, want we zijn met zijn allen te egoïstisch, achterlijk, eigengereid en vooral te lui om deze maatschappijvorm tot een werkbaar geheel te maken. Exit Marx en companen. Voor WW2 kwam Animal Farm al uit, dus echt veel nieuws vertel ik niet.

Nee, we moeten het zoeken in de huidige samenleving en hoe we daarmee omgaan. Uit de verschuivingen en gebeurtenissen in die samenleving wordt de regeringsvorm geboren die eraan komt. Een oud adagium is dat een maatschappij de regeringsvorm krijgt die hij verdient, en dat is nog steeds zo. Een grote verzameling egoïsten, luilakken, druiloren, brulapen en stommelingen zal bepaald geen goede regering krijgen, want de leden daarvan komen onherroeplijk uit die samenleving. Graaien, nepotisme, vriendjespolitiek, achterkamertjesgekonkel, draaikonterij, we kennen het allemaal, eerst uit de samenleving en daarmee ook uit de politiek. Dat gaat altijd samen. Die rottigheid komt niet uit Den Haag maar uit onszelf.

Het grootste probleem dat eraan komt en waaraan wij allemaal ijverig meedoen is een ander. En dat is onze omgang met kennis. Die gaat al jaren van paraat naar beschikbaar, en dat is, door de combinatie daarvan met een stuitend snelle onttakeling van ons onderwijs buitengewoon zorgelijk. O? Ja, ik zal het omstandig uitleggen, zoals u dat van mij gewend bent.

Ikzelf ben nog van de oude stempel, HBS-B, dus voor de invoering van de Mammoetwet. Professor Smalhout hekelde laatst in een column de hedendaagse zesjescultuur. Dat zou vroeger anders zijn geweest. Nou, professor, laat ik u uit de droom helpen, die cultuur hadden we in de jaren zestig ook al. Als iemand een 7,5 haalde voor een toets, dan heette dat walgelijk goed. Bijna iedereen zat als een idioot te berekenen welk cijfer hij moest halen om nog net over te gaan. Het echte probleem zit in het feit dat de zes van toen een acht van nu is. Wij moesten veel meer leren en weten om een acceptabel cijfer te scoren. Onderwijs hoefde dan ook niet leuk te zijn, dat was wel het laatste waar de meeste docenten aan dachten. Keuzevakken? Laat me niet lachen. Als je voor een bepaald schooltype had gekozen zat je ook aan alle vakken vast. Het voordeel was wel dat je een studiekeuze, zelfs een studierichting kon uitstellen tot je een jaar of 18 was en dus wat meer inzicht had in je sterke en zwakke punten en je interesses.

Wat zou ik in mijn schooljaren graag ook geleerd hebben? Optreden voor een publiek zonder kromme tenen en klotsende oksels. Dat was voor ons een enorm struikelblok, terwijl de hedendaagse jeugd daar geen enkele moeite mee heeft. Ook had ik wat meer ruimte willen hebben voor expressie, dus het etaleren van je eigen interesses. Minder eenheidsworst dus, maar daar was geen ruimte voor. Goed, ik heb dat later wel ingehaald, maar ik ga niet zeggen dat het vroeger alles was en nu helemaal niks. De weegschaal slaat voor mij echter nog steeds heel erg door naar de klassieke scholing die wij toen kregen. Hier thuis is er al heel veel over gediscussieerd, twee van de kinders deden een universitaire opleiding en zouden dus beter geschoold moeten zijn dan ik met alleen HBO. Natuurlijk is zo’n discussie niet erg zinvol als de kinderen alfa’s zijn en ik een heel uitgesproken beta, gelukkig ook nog met een talenknobbel, maar ze kunnen er niet omheen dat mijn parate kennis vrijwel niet in te halen is. Goed, veel ervan is na de schooltijd binnengehaald, maar dan wel op de basis die tijdens mijn scholing is gelegd.

En die basis, daarvan is door de Haagse maffia in de afgelopen decennia van alles weggezaagd. Hoofdrekenen? We hebben een rekenmachien. Geschiedenis? Aardrijkskunde? We googelen even en weten het. Lang leve de Wikipedia. Als het Wikiverhaal wat lang is, is het zeer de vraag of we het hele artikel lezen. Laat staan dat we even verder zoeken naar een meer indringend en compleet stuk over dat onderwerp. Nee, info moet in kleine, hapklare brokjes worden verstrekt, anders is het te veel moeite. Onderlinge verbanden zijn niet interessant.

Dit onderwerp passeerde deze week de revue bij een gesprek met Bert, ons aller Superworm. Die heeft interesse voor alle mogelijke zaken en duikt er dan ook met huid en haar in. Nu over een bouwplan in het Parijs van begin vorige eeuw, vaak in een breder verband over de geschiedenis van de architectuur. Dat is helemaal niet zijn stiel, maar hij vindt het interessant, dus verdiept hij zich erin en schrijft erover. Ik zei hem dat de stukken die hij schrijft zelfs binnen FOK! op een beperkt lezerspubliek kunnen rekenen. Men ziet het nut ervan niet meer zo in, en als schrijver heb je in ieder geval lezers nodig. Ik heb niet het idee dat deze constatering hem van het schrijven zal afhouden, maar toch. Bert is echter een uitzondering heden ten dage. Hij leest alles, onderzoekt en komt met verrassende zaken op de proppen. Net als iedereen heeft ook hij een blanco pagina, bij hem is dat wiskunde. Maar dat blijft niet zo, ik ga druk aan de gang met zijn bekering.

Dat gebrek aan inzicht en relativering tegenover beschikbare eigen kennis gaat ons nog vreselijk opbreken. Als iedereen, van hoog tot laag, van jong tot oud voor alles zijn toevlucht zoekt bij Google, dan ligt sturing en indoctrinatie op de loer. De eerste tekenen daarvan zijn er allang, maar worden meestal niet zo geduid. Het zal heel moeilijk te bewijzen zijn, maar het is zonder meer mogelijk, zelfs onvermijdelijk dat zaken die bepaalde sturende instanties welgevallig zijn, prominenter, mooier, aantrekkelijker, beter geregisseerd en meer hapklaar worden gepresenteerd dan zaken die niet aan die criteria voldoen. Het kleine stapje van subjectief naar objectief is zo gemaakt, en dat bestrijden maakt van de bestrijder een vervelende dwarsligger. Die je op alle mogelijke manieren het leven zuur kunt maken, dat trucje is al zo oud als de wereld. Maar nu indringender en meer verwoestend dan ooit.

We kennen allemaal de machtsblokken die het, openlijk of meer verborgen voor het zeggen hebben. De CO2-terreur is niet meer weg te denken en heeft alle kenmerken van een religie aangenomen. Greenpeace entert een vaartuig van een bepaald land en krijgt wereldwijde aandacht. Dat ze wederrechtelijk bezig waren is van geen belang, de Russische rotbeer heeft het gedaan. Nuance? Hoor en wederhoor? Niet nodig, Greenpeace deugt, Rusland niet. En daarmee uit. Makkelijk toch? Toen het met de opwarming niet meer zo wilde lukken werd de klimaatverandering van stal gehaald en kon men met ongeveer dezelfde argumenten verder tamboereren en ons doodsbang maken. Feiten en cijfers? Worden door één instantie verspreid, terwijl afwijkende feiten en cijfers zo ver mogelijk onder tafel worden gefrommeld.

We zullen er uiteindelijk van overtuigd raken dat het hele windmolenverhaal een gruwelijk dure blunder was. Maar het kwaad is inmiddels geschied en niet meer terug te draaien. Naast de productie en onderhoud van die stinkmolens is er een enorme industrie ontstaan van snellestartcentrales die onmiddellijk moeten bijspringen als de wind wegvalt. Voeg daarbij alle ramificaties op politiek en economisch terrein, ook over de grenzen heen, ondersteund door heel veel lieden die ooit ja zeiden tegen dit concept en het nu, mens zijnde, eeuwig verrekken om hun ongelijk toe te geven en je hebt een niet meer terug te draaien ramp voor je neus.

Een ander probleem, maar op dezelfde leest geschoeid, is kernenergie. Een jaar of tachtig geleden begon het Manhattan-project. Uiteindelijk mondde dit uit in twee atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. En 2500 proefbommen, overal ter wereld. En heel veel kerncentrales. De basis is uranium, nodig ten eerste voor bommen, daarna voor centrales als positieve spin-off. Als we die oorlogscomponent niet hadden gehad, zou alle uranium waarschijnlijk nog lekker in de grond zitten en zouden we gebruik hebben gemaakt van een veel betere grondstof, namelijk thorium. Dat gebeurt nu niet meer, want ombouwen van de hele nucleaire infrastructuur naar thorium kost te veel.

We staan pas aan het begin van dit proces. Naar reclame luisteren we bij ons thuis niet meer, het is vaak te ergerlijk en debiel om het ook maar één seconde aan te horen. Als er een BN’er op de buis is hoor je vaak zulke rabiate kolder – die ook nog eens voor zoete koek wordt geslikt – dat je je vaak afvraagt of je het wel goed hebt gehoord. De lastiger zaken worden zo mogelijk genegeerd, nee scoops, liefst van uiterst laag allooi, die moet je hebben. Dat trekt mensen en dat is het doel. En alles, letterlijk alles wordt voorgesneden en voorgekauwd opgediend. Je hoeft alleen maar te slikken. En anders wordt het wel door je strot geramd. Het nieuws wordt geselecteerd en de opinie erover voorgeprogrammeerd, een eigen mening wordt ten sterkste afgeraden. Het onderwijs gaat steeds meer over op googelen, eigen inspanning hoeft niet meer. Nog even en de IQ-schaal wordt drastisch aangepast, dan heeft tenminste iedereen een hoogbegaafd kind.

Ik vraag me af wat er gaat gebeuren als we dan toch een EMP-bom over ons heen krijgen, zodat alle electronica opeens is uitgeschakeld. Computer dood, dus geen Google meer. Het rekenmasjien doet het ook niet meer. Komt dan de noodzaak van kennis vergaren weer terug? De goeie ouwe encyclopedie? Die van mij is niet te koop, die houd ik lekker zelf. Hoe dat kan gaan, kun je zien in een film uit 2005, getiteld Idiocracy. Een op alle gebied uiterst middelmatige man wordt ingevroren en ontdooid door een klein foutje niet 1 maar 500 jaar later. Wat hij dan aantreft, dat zie ik voor ons ook aankomen. Meteen is hij dan het genie van de eeuw, dat dan weer wel.

Ik lees in de Bijbel, Hosea 4 vers 6: mijn volk is uitgeroeid, omdat het geen kennis heeft. Een variant, van jongere datum dan de Statenvertaling, maar even pregnant: Mijn volk gaat verloren omdat het geen kennis heeft. Er is dus weinig nieuws onder de zon. Alleen gaat dit proces soms wel heel erg snel en onbeheersbaar. De duistere middeleeuwen, het veranderen van de inzichten bij de islam ruim duizend jaar geleden. En kan dat nu niet meer? Alle voorwaarden zijn in overvloed aanwezig. Te beginnen met stuitende gemakzucht en arrogantie. Het vervolg na de ochlocratie zal ik dan ook geen idiocratie noemen, maar debilocratie. En we hoeven er weinig voor te doen. We hoeven geen boeken te verbranden, want die leest toch vrijwel niemand. En die ouwe zeikerds zoals ik, die zijn over een paar decennia allemaal dood. Of seniel. Zoniet, dan bergen we ze op in een verzorgingshuis. Daar luistert niemand naar hun gezever. Mao had dat inzicht blijkbaar niet, want tijdens zijn Culturele Revolutie werden intellectuelen gewoon afgeslacht. Dat kan dus veel humaner.

De menselijke aard kennende zou het ook wel heel gek zijn als een medium dat wereldwijd gebruikt wordt als bron van kennis en inzicht niet zou worden besmet door de belangen van een aantal grote spelers. Het zal steeds mooier worden, steeds makkelijker te gebruiken, steeds meer alle aspecten van een verslaving aannemen. En we kunnen als gebruikers spartelen wat we willen, maar we zullen er niet aan ontkomen. En ons eigen brein met zijn fantastische mogelijkheden? Dat zal zo veel mogelijk aan de kant worden gezet. Vervangen door een electronische Moloch.

Debilocratie. Die komt eraan. En vergis u niet, dat is een nietsontziende dictatuur.