Op z'n Japans...

Dramatisch. 4 december. En niet alleen de dag zelf. Ook het gesodemieter daarna. Iedereen een mening, verantwoordelijken die tegelijkertijd zeggen dat de ellende wel meeviel én excuses maakten. Steeds meer apen uit de mouw.

Nu, een week later, kijken we terug. Inmiddels zijn er wel dingen aan de oppervlakte gekomen.

Er gingen veel te veel wissels stuk.

Maar ook een fors aantal treinen raakte defect.

De wissels werden allemaal vrij snel gerepareerd.

De treinen niet.

De benodigde managers die bepaalde beslissingen moesten nemen om de treinenloop op gang te kunnen houden, waren niet aanwezig.

De reisinformatie was wederom van een dramatisch slecht niveau.

NS-directeur Meerstad schoffeerde enerzijds de reizigers door te zeggen dat het eigenlijk allemaal wel meeviel, zeker vergeleken met vorig jaar, maar bood ook zijn excuses aan voor de gebeurtenissen.

Het KNMI heeft verklaard  dat er geen sprake was van extreme weersomstandigheden.

ProRail-baas Klerk verklaarde  in een interview met de Volkskrant dat het in Nederland niet beter kon worden dan het nu is, en verlangde openlijk naar Japan. Daar liggen veel minder wissels, dus kan er ook minder kapotgaan.

Die verzuchting van de heer Klerk is aanleiding tot het stellen van een gewetensvraag. Zijn we in Nederland gebaat bij een Japanse aanpak? Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Allereerst doordat de vergelijking mank gaat. Klerk zegt dat het station van Utrecht 280 wissels heeft, en het station van Tokio slechts 28. Daarmee verdraait Klerk wel de feiten. Want de meeste treinen maken gebruik van een ringlijn om Tokio heen, die komen niet op het Centraal Station van de Japanse hoofdstad. Sterker nog, Tokio bestaat niet uit één centrum met één centraal station. Het heeft meer iets weg van een heel groot uitgevallen Den Haag, met zowel Hollands Spoor als Centraal als belangrijke hoofdstations. Klerk speldt iedereen dus maar wat op de mouw. Beschamend! Bovendien worden de spoorlijnen in Japan door verschillende ondernemingen geëxploiteerd (die alles zelf doen, dus niet alleen hun treinen verzorgen, maar ook de stations, de rails, de wissels en de seinen onderhouden), en sluiten ze niet op elkaar aan. Dat betekent voor doorgaande reizigers overigens vaker overstappen.

Relatief weinig reizigers hebben als bestemming Utrecht zelf. Ze willen van Den Haag naar Amersfoort, of van Amsterdam naar Den Bosch. Door die reizigersstromen om Utrecht heen te leiden, kun je in Utrecht inderdaad met een kleiner station toe, als je dat zou willen. En zoals in Tokio dus iedere maatschappij zijn eigen treinsoort (voorstadstrein, Intercity) en windstreek (naar het noorden, naar het zuiden) heeft, heeft die dus ook zijn eigen spoorbanen. Willen we in Utrecht dat ook? Dan zal er nog heel wat kilometer apart spoor moeten worden aangelegd. En er zal veel vaker moeten worden overgestapt, van de Hollandse Sneltrein Maatschappij op de Nederlandse Centraal Stoptreinmaatschappij. Reizigers hebben daar begrijpelijkerwijze een enorme hekel aan. Overstappen leidt tot tientallen procenten reizigersverlies.

En nog een verschil: Japanse wissels en treinen gaan veel minder vaak stuk, dan in ons land. En daar zit de grootste fout in de hartenkreet van Bert Klerk. ProRail is niet gebaat bij minder wissels, maar bij betrouwbaarder wissels. En de reiziger dus ook. Bovendien, als de treinen van de NS en andere treinmaatschappijen niet bij het minste geringste kapot zouden gaan, was er minder oponthoud en stremming op het spoor. Dan hoefde er niet steeds van spoor te worden gewisseld. Maar voorlopig geldt dus het adagium: laten liggen, die wissels, want anders kán dat niet eens!

De betrouwbaarheid van wissels en treinen moet dus, kortom, heel veel beter. In ieder geval beter dan die boekhoudersbetrouwbaarheid van nu. Technisch gepruts verdoezelen met lollige cijfers, dat kan iedereen. Maar het moet gewoon beter. Weerbestendiger vooral. En áls er dan wat stuk gaat, moet je dat kunnen oplossen. Door extra wissels, treinen én mensen.

ProRail heeft al vaker aangegeven, dat er naar hun oordeel nogal wat wissels kunnen vervallen. Daar valt wel wat op af te dingen. We hebben nu eenmaal Utrecht als voorbeeld genomen, dus daar gaat ‘ie dan. We kijken naar de westelijke kant. Daar ligt een woud van wissels, maar toch kun je vanuit alle windstreken niet naar alle sporen rijden. Liggen er dan gewoon te veel wissels, of te weinig? Maar vooral: liggen ze op de verkeerde plaatsen? Een schoolvoorbeeld van de stelling dat je best eens mag kijken of al die wissels wel nodig zijn, maar dat je vooral moet kijken, hoe je op een handige manier het spoorwegnet flexibel kan houden of maken. Dat is wat anders dan met de botte bijl het aantal wissels saneren. Rot op met die Japanse toestanden, vooral dus omdat als er dan wat misgaat, er geen enkele uitwijkmogelijkheid overblijft voor de trein.

Trouwens, Japan is niet het enige buitenland waar veel treinen rijden. Laten we eens naar Zwitserland kijken. Grofweg het zelfde aantal spoorkilometers, maar twee keer zoveel wissels! En ongeveer het zelfde aantal reizigerskilometers als in Nederland, en ook het aantal treinen dat per stuk spoor wordt gereden (de drukte dus) is ongeveer gelijk. Maar er zijn veel meer sneeuw, hellingen en andere aardrijkskundige en meteorologische spoorweghinderpalen. Toch rijden de treinen daar aanzienlijk beter op tijd dan in Nederland. En er zit nog een voordeel aan die extra wissels: bij storingen is het spoorwegnet flexibeler (als het ene wissel het niet doet, neem je gewoon het andere) en ook onderhoud-terwijl-de-trein-rijdt kan relatief eenvoudig omdat de treinen over betrekkelijk korte stukken "verkeerd spoor" kunnen rijden. De beschikbaarheid van het spoorwegnet gaat dus flink omhoog. Kortom, de stelling dat je met minder wissels beter af bent, is gewoon gelul.

En geen geneuzel dus over dat het niet beter kan dan nu. Als mijn dak lekt, en de huisbaas zegt dat het door de regen komt, dan daag ik hem voor de rechter wegens wanprestatie. Maar als er vijf centimeter sneeuw valt, en het treinverkeer wordt een chaos, dan komt dat “door het winterse weer”? Schei uit! Waarom grijpt de minister niet in? Alleen maar zeggen dat ze teleurgesteld is, of ontevreden, is echt niet genoeg.

Deze column kwam tot stand met vriendelijke medewerking van Driek Oplopers.