Afscheid nemen in tijden van corona ...
Inmiddels leven we allemaal al een poosje met de gevolgen en maatregelen van COVID-19. Zo veel mogelijk thuisblijven, alleen winkelen, anderhalvemeter afstand, geen verjaardagsfeestjes, beperkte huwelijkssluitingen, eenzame begrafenissen. Tot deze week had ik nauwelijks last van de maatregelen, ik ben toch alleen, dus me aan de maatregelen houden ging me soepel af. Het enige wat me irriteerde was het niet vrij kunnen reizen met het openbaar vervoer en dat ik dus m'n wandeltocht naar Westerbork op een laag pitje moest zetten. Tot me het bericht bereikte dat een achterneef van me had besloten om uit het leven te stappen.
Ik was vol ongeloof. Het feit wil namelijk dat Jaap, een freelance regisseur, zijn eigen vader verloor op elfjarige leeftijd. Pas 25 jaar later kwam hij er achter dat zijn vader zelfmoord had gepleegd. Hij maakte er uiteindelijk de documentaire Familiegeheim over. Een indringend en indrukwekkend verhaal. Ik heb Jaap als kind één keer gezien, toen die bewuste documentaire in premiere ging. Dat was in Utrecht. Daarna heb ik heb ik hem jaren niet meer gesproken, tot ik hem een aantal jaar geleden terugvond via Facebook, op zoek naar die familiefilm. We wisselden herinneringen uit, en ik kreeg (bewegende) beelden van de bruiloft van mijn ouders, een paar foto’s van vlak voor de dood van mijn moeder, en hoewel het contact sporadisch was, was ik er heel erg blij mee.
Een jaar of twee geleden hadden we afgesproken dat ik een keer langs zou komen bij hem thuis, om die herinneringen verder op te halen. Het is er nooit van gekomen. Hij was te druk, ik had andere dingen te doen. En nu heb ik daar spijt van. Want nu kan het niet meer. Door (terugkerende) depressies besloot hij dat het genoeg was, ook al wilde hij het zijn gezin niet aandoen om door te moeten maken wat hij zelf als kind had doorgemaakt.
Jaap koos voor zichzelf, voor de dood en daarmee voor een stukje vrijheid. Vrijheid hoor ik jullie denken? Ja, vrijheid: hij verkoos rust boven de depressie. En dat is zijn goed recht. Ik hoop voor hem dat hij de rust heeft gevonden waar hij naar op zoek was.
En nu kom ik tot de kern van m’n verhaal: afgelopen zaterdag werd Jaap begraven. Met de heersende COVID-19 restricties. Vrijwel geen nabestaanden rond de kist, of bij het graf. ‘Gelukkig’ hebben ze de herdenking en de begrafenis live uitgezonden op YouTube. Zo kon ik er toch een beetje bij zijn. Het zien van die vrijwel lege aula, terwijl de bloemenzee overweldigend was zorgde al voor tranen in m’n ogen. De toespraken die volgden deden me helemaal huilen, het liefst had ik ze in mijn armen gesloten om ze te kunnen troosten: ik weet wat zijn zoons doormaken; mijn eigen moeder koos ook voor haar eigen dood. Maar het kon niet: ik was door de coronamaatregelen niet welkom bij de herdenking, evenmin als bij de uitvaart.
En toen ging ik die zelfde middag boodschappen doen, want hey: er moet immers toch gegeten worden? Ik struikelde zowat over de mensen in het winkelcentrum. De parkeerplaats stond barstensvol met auto’s, en mensen liepen zij aan zij langs de winkelpuien. Alsof er geen coronacrisis is. Alsof er geen maatregelen gelden waar we ons allemaal aan moeten houden. Liever had ik vandaag of morgen de laatste etappe van het Westerborkpad gelopen, maar door de coronamaatregelen heb ik dat voor onbepaalde tijd uitgesteld.
Het zijn namelijk juist die maatregelen die ervoor zorgen dat we stukje bij beetje onze vrijheid terug kunnen krijgen. Weer naar verjaardagen kunnen gaan. Weer een bruiloft bij kunnen wonen. Of een nabestaande een waardig afscheid kunnen geven, in plaats van via een brakke videoverbinding, alsof we in the matrix 4.0 leven.
Blijf thuis als het mogelijk is, ga een rondje om als dat nodig is, doe boodschappen als je ze nodig hebt en pak de fiets of de auto in plaats van het openbaar vervoer als dat mogelijk is. Zo blijft die 1,5 meter mogelijk en kunnen we wellicht sneller terug naar het oude normaal in plaats van het huidige abnormaal. Alleen dan kunnen we weer een normaal leven gaan leiden, waarin we het leven kunnen vieren en onze doden een waardige herdenking kunnen geven.
Tijdens de dodenherdenking herdenk ik niet alleen de oorlogsslachtoffers, maar ook de mensen die me lief waren en die ik moet missen.
Denk jij aan zelfmoord? Bezoek dan 113.nl of bel met 0900-0113
