'Een boer weg van zijn land, dan is er heel wat aan de hand'

'Een boer weg van zijn land, dan is er heel wat aan de hand'. Het moge duidelijk zijn, dat er heel wat aan de hand is, gezien de massaal uitrukkende en protesterende boeren. Ze worden als boksbal gebruikt door verschillende belangengroepen, afnemers, en een zwalkende overheid. Een gevoel van onbehagen onder de boeren groeit al een hele tijd. Niet gek, dat de spreekwoordelijke druppel de emmer deed overlopen toen een aantal politici roekeloos de stelling poneerden dat we de veestapel maar even moeten halveren. Naast de stikstofproblematiek spelen er ook diverse andere problemen op de boerderijen. Hoe zijn we op dit punt terecht gekomen, wat zijn de andere druppels die de emmer gevuld hebben?

Het Nederlandse landbouwbeleid heeft decennia lang in het teken gestaan van het verhogen van de opbrengsten. 'Nooit meer honger', was de gedachte na de Tweede Wereldoorlog, waarin de bevolking in de hongerwinter geleden had. Een nobel streven, uiteraard. Genoeg ontwikkelingen in de tussentijd, maar 75 jaar later kunnen we agrarische producten kopen van uitstekende kwaliteit voor schappelijke prijzen. Dat niet alleen, we produceren zoveel dat we in 2018 voor meer dan 90 miljard euro aan landbouwgoederen exporteerden. Alleen de Verenigde Staten exporteren meer dan wij doen.

Als je dit verhaal hoort denk je: 'Waar zeuren die boeren dan nu over en waarom zeuren die belangengroepen en overheden überhaupt?' Helaas is het zo, dat de productieverhogingen ook een flinke last hebben gelegd op milieu en mens. Een kleine opsomming van problemen die er spelen of onlangs gespeeld hebben: er is een mestoverschot, de biodiversiteit staat onder druk, fijnstof uit stallen beschadigt de longen van omwonenden, stalbranden waarbij tienduizenden dieren zijn omgekomen, watertekort en derhalve sproeiverboden, en dan nu de stikstofproblematiek.
Dat maakt het verhaal opeens wat minder positief, nietwaar? Gelukkig zijn heel veel boeren al bezig om hun productieproces te verbeteren om de voorgaande problemen op te lossen, al dan niet geholpen door instituties van wereldniveau zoals de Universiteit van Wageningen. Echter, er zijn ook heel veel boeren dit het wel willen, maar bij wie de middelen ontbreken of boeren die investeringen moeten doen die hen boven het hoofd zouden groeien.

Deze middelen ontbreken deels, doordat zij vaak een schamele prijs krijgen van hun afnemers. 13 cent kregen zij vorig jaar voor een kilo aardappelen, terwijl de verkoopprijs in de supermarkt € 1,30 was. Er zijn veel boeren, en weinig afnemers, wat de positie van de boer zwak maakt. 'Voor jou tien anderen'. Des te frustrerender voor de boeren is het dan dat supermarkten allerlei eisen opleggen, vaak onder invloed van belangengroepen, maar dat er niet extra betaald wordt aan de boer om te kunnen voldoen aan die eisen.

Intussen heeft de rijksoverheid in bepaalde beleidsgebieden behoorlijk lopen zwalken. In 2015 schafte de overheid het melkquotum af, waardoor melkveehouders meer koeien konden gaan houden. Kort daarna begon de Nederlandse overheid te vrezen dat het Europees geregelde mestquotum overschreden zou worden (want extra koeien zorgen voor extra mest). Wat gebeurde er: melkveehouders investeerden massaal in grotere stallen, en kort daarna ging de overheid hard handhaven op de mestproductie. Waardoor veehouders massaal weer hun koeien moesten afstoten. Veel veehouders hebben geld geleend om de stallen uit te breiden, maar hebben nu geen extra inkomsten, wat hen in een benarde situatie heeft gebracht.

De boeren hebben in het verleden vaak gedaan wat er van hen verwacht werd. Maximaliseer de productie, zorg dat we nooit meer honger hebben. Ook nu proberen ze dat weer, door hun productieprocessen te verbeteren. Het is dan extra wrang, dat hetgeen door onze behoeftes is gecreëerd hen nu de schuld volledig in de schoenen schuift.

Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/01/18/nederlandse-export-landbouwproducten-in-2018-ruim-90-miljard

Wageningen Universiteit: https://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Fijnstof-en-endotoxinen-uit-stallen.htm