The (negative) circle of life

Het recht om kinderen te krijgen, het is al jaren een controversieel onderwerp. De behoefte om ons voort te planten en onze genen door te geven is nu eenmaal inherent verbonden aan ons bestaan. Of het verwekken van een kind en het doorgeven van die genen altijd een goed idee is? Een vraag met een simpel antwoord wat mij betreft: nee, dat is het niet.

Op mijn werk bij Veilig Thuis hebben we zogenaamde ‘risico zwangerschappen’ onder de aandacht. Deze worden bij ons gemeld door gynaecologen, verloskundigen, of andere personen die zich zorgen maken over de mogelijk risicovolle zwangerschap en de gevolgen die dit kan hebben voor het nog ongeboren kind. De zorgen lopen ver uiteen: ik heb aanstaande moeders gezien die uit huis werden gezet vanwege financiële problemen, verslaafde moeders, zwakbegaafde moeders, moeders die werden mishandeld door hun partner (vaak de aanstaande vader) en moeders met psychiatrische problematiek, of een combinatie van deze factoren. In een van de meest schrijnende casussen die mij is bij gebleven had de aanstaande moeder de zwangerschap verborgen gehouden tot 30 weken. Er was sprake van zwakbegaafdheid, persoonlijkheidsproblematiek en een visuele beperking. Twee eerdere kinderen waren al uit huis geplaatst en zwaar gehandicapt ter wereld gekomen omdat er sprake was geweest van incest. Vermoedelijk hoopte de moeder het nieuwe kindje wel te kunnen opvoeden en heeft ze daarom niets verteld over haar zwangerschap, en dus ook geen medische controles gehad. Echter tevergeefs, want ook deze baby kon onmogelijk in de thuissituatie blijven. Om deze situaties te voorkomen doen we onderzoek, checken we de babykamer en bellen we de betrokken professionals om alle risico’s zo goed mogelijk in kaart te brengen. Vaak is hulpverlening toereikend en wordt de ontwikkeling van de baby nauw opgevolgd. Dit doen we door contact te houden met ouders en betrokken hulpverlening omtrent gemaakte veiligheidsafspraken. In een ander geval is dit niet zo en wordt het kindje uit huis geplaatst en/of verliezen ouders zelfs hun gezag.

Inmiddels is er een bulk aan wetenschappelijk onderzoek dat nogmaals laat zien hoe kwetsbaar de eerste 1001 dagen van een mensenleven zijn, de zogenaamde 1001 kritieke dagen. Drugs- of alcoholgebruik door de moeder of het ervaren van stress tijdens de zwangerschap verhogen de kans op het ontwikkelen van allerlei problematiek, zoals gehechtheids- en ontwikkelingsproblematiek.
Waarom kiezen mensen in dergelijke moeilijke situaties er dan voor om kinderen te nemen? Redenen die ik zelf vaak heb gehoord voor deze risicovolle zwangerschappen liepen uiteen van 'het gebeurde gewoon’, of ‘het was Gods wil’ tot ‘we wilden gewoon graag een baby’tje’. Daarnaast lijken mensen er vaak van overtuigd dat een nieuw leven een soort golden ticket is naar een gelukkiger en beter leven. Maar gebroken nachten, het verschonen van luiers en de hoeveelheid tijd en geld die bij deze bundle of joy komen kijken gaan de bestaande problemen niet wegnemen. Spoiler alert: het kan de financiële moeilijkheden, relatieproblemen en/of psychische kwetsbaarheden juist vergroten.

En daarnaast, ervoor kiezen om in deze situaties een kind te nemen via adoptie is niet mogelijk: als iemand met een verslaving of andere psychische kwetsbaarheid een kind zou willen adopteren of zou willen fungeren als pleegouder wordt dit toch echt een keihard ‘nee’. In het verlengde hiervan diende oud-kinderrechter Cees de Groot in 2017 een wetsvoorstel in waarin beschreven stond dat de rechter tijdelijk verplichte anticonceptie moet kunnen opleggen aan mensen die niet voor hun toekomstige kind kunnen zorgen, of een gevaar vormen voor hun ongeboren kind. Dit heeft tot nog toe weinig gevolg gekregen. Wel zijn er inmiddels meerdere preventieprogramma’s om deze kwetsbare doelgroep en omringende professionals te informeren. Bij een pilot uit Tilburg bleek in 2017 nog dat 86% van de kwetsbare vrouwen vrijwillig over te halen was tot het gebruik van anticonceptie. Een mooi initiatief waarvan ik hoop dat er veel zullen volgen. Echter blijft er altijd een percentage vrouwen waarbij dit niet zal aanslaan (vrouwen die tegen beter weten in toch graag zwanger willen worden, bijvoorbeeld), en zijn er genoeg vrouwen die onvoldoende bij professionals in het zicht zijn.

Wat mij betreft is dit dan ook een discussie die we moeten blijven voeren. Deze nog ongeboren baby’s kiezen er namelijk niet zelf voor om gehandicapt, verslaafd of kwetsbaar op de wereld te komen. En als ik weer de zoveelste zaak lees waarbij al snel duidelijk wordt dat dit kind met 3-0 achterstand op deze (toch al) overvolle aardbol zal komen, zakt me de moed een beetje in de schoenen.

Dit item is geschreven door Brenda van schrijverscollectief Kaf.