Trump en Sanders, in hetzelfde land
Het is toch altijd weer een enorm kijk- en luisterspel, die vierjaarlijkse race naar het Amerikaanse presidentschap. Het is natuurlijk ook nogal wat, want als je wint ben je op papier vier jaar lang de machtigste persoon op deze aardbol. En kun je naderhand zomaar drie ton vragen voor een speech van een halfuur. Je kostje is gekocht. Maar voor het zover is wordt het je niet echt makkelijk gemaakt. Je moet een enorme berg duiten zien te verzamelen om je campagne te bekostigen, en je werkschema is ronduit onmenselijk. En je weet dat al die lieden die je financieel of anderszins in het zadel hebben geholpen, dat deden volgens het principe “quid pro quo''. Voor niks gaat alleen de zon op. Maar goed, dat is inherent aan het systeem, eerst maar eens winnen, daarna kijken we verder.
Ik ben niet iemand die veel tijd besteedt aan het volgen van de diverse mannen en vrouwen die het ambt van president ambiëren, voorlopig zijn er, vooral bij de GOP nog veel te veel. De spoeling moet eerst wat dikker worden om het allemaal goed te kunnen volgen. Bij de democraten springen er, omdat daar veel minder serieuze kandidaten zijn, twee namen meteen uit. Natuurlijk Clinton, die we allemaal kennen als voormalige first lady en later onder meer als minister van Buitenlandse Zaken. Ze is bepaald geen onbeschreven blad, maar zeker niet kansloos als vrouw, vooral nu we al twee termijnen een president hebben meegemaakt die duidelijk Afrikaanse wortels heeft. Dat was voor Amerikaanse begrippen een echt wereldwonder.
Degene die mij als Nederlander het meest aanspreekt is Bernie Sanders. Tegen de tijd dat de president wordt gekozen zal hij 75 jaar oud zijn, maar dat hadden we bij Reagan ook. Die was bijna 70 toen hij president werd voor een periode van acht jaar. Sanders laat zich niet in het groot financieren, hij moet het hebben van kleine bijdragen door heel veel supporters. Alles wat ik in de media over hem lees qua uitspraken klinkt zinnig en doordacht. Ik stem hier in Nederland niet links, terwijl Sanders dat in onze optiek wel is, maar ik heb iedere keer plezier als ik zijn uitspraken lees. Als ik Amerikaan was, zou hij zeker mijn kandidaat zijn. Natuurlijk zal hij als Amerikaans staatsburger proberen de hete hangijzers te mijden, maar dat zal hem binnen de context van de Amerikaanse mediastructuur niet glad zitten. Het is daar een sport om kandidaten op hun bek te laten gaan, als is het maar een heel klein beetje; alles, hoe klein en schijnbaar onbetekenend ook wordt desgewenst tot idiote proporties uitvergroot en opgeblazen. Maar fut heeft hij wel: als je een redevoering van achteneenhalf uur kunt uitspreken ben je een grote. En filibuster was het overigens niet, daarvoor was de situatie niet geschikt.
Ja, Sanders spreekt heel veel mensen aan, met name het denkende deel der natie. Ik zou op dit moment echt geen uitspraak kunnen doen wie van de twee, Clinton of Sanders de beste papieren in bezit heeft. Er zijn veel te veel onbeheersbare factoren die van grote invloed kunnen zijn op de uitslag. Gedurende de hele periode van zeg anderhalf jaar moet je als kandidaat op alles bedacht zijn: je kleding, je humeur, je gelaatsuitdrukking, je gebaren, de manier waarop je handen schudt, maar vooral letterlijk alles wat je zegt wordt op een veelal kwaadaardige manier gewogen en van commentaar voorzien. O ja, je mag er ondanks het onmenselijke werkschema natuurlijk nooit moe uitzien. Ga er maar aan staan.
En dan is daar Donald Trump. De man heeft een ego zo groot als een olympisch zwembad en ruim voldoende poen om zich letterlijk iedereen van het lijf te houden. Financiers heeft hij niet nodig; hij beschikt over ruim voldoende eigen middelen om zijn campagne zelfstandig te bekostigen. Dat maakt hem meteen ook levensgevaarlijk, want hij hoeft niemand beloften te doen die hij later moet inlossen. Voor de Republikeinen kan hij een onbeheersbare factor worden, want hij zegt nu al dat hij best als onafhankelijke kandidaat een gooi naar het presidentschap wil doen. Het behoeft geen betoog dat dit een enorme aderlating zou zijn voor de GOP qua aantallen kiezers voor hun eigen kandidaat. Trump heeft door zijn manier van optreden – geen enkel respect voor wie dan ook, winnen is altijd het doel en dat heiligt alle middelen, zonder enige nuance hele volksdelen als Mexicanen en vrouwen beledigen, brallen en opscheppen – een precieze pendant in het dierenrijk, en dat is de leider van een grote troep bavianen. Alleen de gele slagtanden moeten er nog ergens bij.
En daar komt dan meteen mijn belangrijkste vraag: wie is zijn doelgroep? Het antwoord is heel simpel: blanke laag-opgeleide mensen. Trump kent al hun grieven op zijn duimpje, zegt precies wat zij willen horen en op de ongezouten manier waarop ze het zelf ook doen. Een icoon van veertig jaar geleden dringt zich hierbij onverbiddelijk op, en wel Archie Bunker. Een grofgebekte racist pur sang, weinig scholing, vaste stokpaardjes die nooit veranderen. Is het dus zo dat er in de VS tientallen miljoenen Bunkers rondlopen? Een kern van waarheid moet daar wel in zitten, getuige het overdonderende succes van Trump. Wie een helder idee heeft over het vervolg van dit feuilleton moet het vooral zeggen. Voorlopig verbaas ik me over het enorme verschil op alle terreinen tussen twee kansrijke kandidaten voor het zelfde ambt: president van de Verenigde Staten.
Trump en Sanders, hoe kun je die in één adem noemen?
