Weg Zwarte Piet, doei Sinterklaas

"Tradition ist die Weitergabe des Feuers und nicht die Anbetung der Asche"
                                                                                                     
- Gustav Mahler

Ik snap een bepaalde gedachtegang van een aantal mensen niet met betrekking tot de Zwarte Piet-discussie. Een gedachtegang waar ook de vaste columnist Asics zich schuldig aan maakt in deze column. Het gaat hier om de gedachtegang dat het mogelijk verdwijnen van Zwarte Piet of het aanpassen deze figuur de afschaffing van het gehele Sinterklaasfeest tot gevolg heeft.

Even kijken: Zwarte Piet is nu om en nabij een kleine 70 jaar permanent het "hulpje" van Sinterklaas. Okee, soit. Men maakt zich al een geruime 30 jaar druk om Zwarte Piet vanwege de verbanden met het dubieuze verleden van de Nederlanden. De groep die zich hier druk om maakt groeit gestaag. Okee, soit. Zwarte Piet zal daarom op termijn verdwijnen. Okee, soit.

Vervolgens zegt men dan "Wij mogen geen Sinterklaas meer vieren" of "Laten we dan maar stoppen met het Sinterklaas". Waarom? Alleen maar omdat we misschien gaan stoppen met Zwarte Piet? Zwarte Piet is er ook niet altijd geweest in de Sinterklaastraditie. Zwarte Piet werd immers pas 160 jaar geleden voor het eerst genoemd in een kinderboek. Vervolgens duurde het nog eens honderd jaar voordat hij de vaste metgezel werd van Sinterklaas. Echter, het Sinterklaasfeest zelf is al veel en veel ouder.

Er zijn sinterklaasliedjes bekend die stammen uit de zestiende eeuw. Het zetten van de schoen en het vieren van pakjesavond doet men al zeker sinds de 15e eeuw. Zie hier bijvoorbeeld een schilderij van Jan Steen genaamd Het Sint Nicolaasfeest uit circa 1663.

Schoen zetten, pakjesavond, Sinterklaasliederen. Al deze tradities zijn zeker 150 jaar ouder dan Zwarte Piet en staan niet ter discussie. De drogreden van het hellende vlak die veel mensen in deze discussie gebruiken  - "Als Zwarte Piet kwetsend is en weg moet, dan is straks zeker ook de schoen kwetsend en mogen de schoenen niet meer bij de schoorsteen" -  is dan ook erg flauw. De minstens 300 jaar oude tradities zijn door de eeuwen heen nooit onderwerp van discussie geweest en hebben geen enkel verband met één of ander dubieus verleden. Wanneer je de Sinterklaastraditie zou afschaffen omdat Zwarte Piet gaat verdwijnen, dan gooi je de baby met het badwater weg.

Daarnaast is de benadering van het fenomeen traditie als een "statisch" onveranderbaar geheel eveneens absurd. Waarom? Tradities zijn vrij veerkrachtig en flexibel, doordat stevig verankerde tradities juist meebewegen met de tijdgeest. Wanneer een traditie niet meebeweegt met de maatschappij waarin ze bestaat, dan raakt ze haar verankering kwijt en dan kan ze inderdaad helemaal opgehouden te bestaan. Denk bijvoorbeeld aan het ganstrekken/gansrijderspel tijdens carnaval, een zogenoemd kwelspel waarin mannen te paard proberen de kop van een dode gans te trekken terwijl ze er onder door galopperen. Het kwelspel wordt in Nederland nauwelijks nog gespeeld tijdens carnaval, maar het voortbestaan van carnaval zelf heeft nooit enige bedreiging ondervonden.

Ook Het Sint Nicolaasfeest zelf blijkt geen statische traditie. Zo is het geven van een speculaaspop aan een (geheime) geliefde tijdens het feest een ritueel dat is opgekomen en weer verdwenen uit de Nederlandse Sinterklaastraditie. U leest het goed: het Sinterklaasfeest was in de jaren ’20 van de vorige eeuw ook nog een soort Valentijnsfeest. Tevens is de manier waarop kinderen hun verlanglijstje aan Sinterklaas presenteren sterk veranderd: werd er driehonderd jaar geleden nog onderhandeld met de Goedheiligman (“Als ik dit van u krijg, dan beloof ik dat ik meer m’n best zal doen en minder stout zal zijn”), tegenwoordig is de presentatie van een wensenlijstje blijkbaar afdoende.

Met het gegeven dat ook de Sinterklaastraditie veerkrachtig en flexibel blijkt kunnen we de cirkel rond maken. Met de toevoeging Zwarte Piet veranderde de traditionele Sinterklaasviering enigszins; er werd immers een figuur aan deze traditie toegevoegd. Nu verdwijnt deze figuur waarschijnlijk langzaamaan, nadat eerder zijn roe al is verdwenen uit de traditie. Andere tijden, andere behoeften, veranderende denkbeelden. Dat betekent echter niet de afschaffing van de gehele traditie van Het Sint Nicolaasfeest.

Nee, wanneer iemand u dat zegt vraag ik u geheel in de lijnen der traditie het volgende te declameren:

Het verdwijnen van Zwarte Piet,
Dat overleeft Sinterklaas niet?
Man, doe niet zo idioot!
De traditie gaat niet bij het schroot,
Enkel Piet mag met pensioen.
Moet je daar zo moeilijk over doen?
Nee, die eeuwenoude Sinterklaas
Kan makkelijk zonder Pieterbaas.